درباره آیت الله موسوی اردبیلی سیاستمداری اعتدال گرا و تحول خواه
برتریها: آیت الله موسوی اردبیلی را باید در زمره مراجع عالیقدری به شمار آورد كه در به ثمر رساندن انقلاب اسلامی نقشی بی بدیل را ایفا كرد. این فقیه اعتدالی و تحول گرا در تمام سال هایی كه تصدی عالی ترین مناصب را برعهده داشت، خدمات بهادار ای را برای كشور انجام داد.
به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، افراد و شخصیت های مختلفی در شكل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی موثر بودند كه در كنار یكدیگر برای یك هدف مشخص و مشترك كه همان پیروزی انقلاب اسلامی بر پایه مردم سالاری دینی بود، دست به مبارزه های طولانی زدند كه امروز ثمره آن شجاعت ها و ازخودگذشتگیها را می بینیم. آیت الله سیدعبدالكریم موسوی اردبیلی همچون افرادی به حساب می آید كه برای پیروزی انقلاب اسلامی تلاش های بسیاری را كرد بطوریكه هم در بحران های سال های نخست انقلاب همیشه حضور موثر داشت و هم مسئولیت های خطیری را نیز برعهده گرفت. آیت الله موسوی اردبیلی كه در زمره مراجع تقلید به حساب می آید از سابقون انقلاب اسلامی نیز به حساب می آمد و یكی از چهره های موثر در ۱۳۵۷ خورشیدی و دهه نخست جمهوری اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) است. آیت الله موسوی اردبیلی در ۱۳۰۴ خورشیدی در اردبیل و در خانواده ای روحانی چشم به جهان گشود و زندگی خودرا در آن دیار گذراند. این روحانی مجاهد درباره خاطرات دوران كودكی خود می گوید: در كودكی بسیار مشتاق زیارت امام زمان (عج) بودم و بدین جهت تمامی اعمالی را كه در كتاب ها جهت ملاقات ولیعصر عج ذكر شده بود، انجام می دادم و اهتمام می كردم كه حتی مستحبات را نیز ترك نكنم تا اینكه شبی آن حضرت را در خواب دیدم و مانند كودكی كه خودرا به پدرش می چسباند، دامن ایشان را گرفتم و خودرا به پاهای مبارك آن حضرت انداختم و از آن بزرگوار خواستم چیزی به من عطا فرمایند. آن حضرت نیز انگشتری فیروزه ای را از انگشت مبارك شان خارج فرموده و در انگشت من كردند. وقتی این خواب را برای پدرم تعریف كردم به من گفتند كه از این پس برای تو هیچ نگرانی ای ندارم چون زیر سایه الطاف امام زمان (عج) خواهی بود.
زندگی آیت الله موسوی اردبیلی همزمان با ایام سلطنت خانواده پهلوی بود، دوره ای كه هر روز آن سیاست جدیدی با زور و تهدید به مردم اِعمال می شد. بدین جهت برای روحانیون روزهای سختی سپری می شد، بطوریكه بعضی از آنها سیاست صبر و انتظار را پیشه كردند و شماری دیگر تسلیم نشده و مقاومت كردند و با تحمل فشار و سختی های فراوان، گاهی مخفی و گاه علنی به مبارزه برخاستند. خانواده سیدعبدالكریم از زمره این افراد بودند و همه مظاهر رژیم پهلوی را نادرست، خلاف شرع و حرام می دانستند.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در این جُستار اهتمام دارد به مناسبت سالروز درگذشت آیت الله موسوی اردبیلی ضمن بیان گوشه ای از زندگی این مبارز انقلابی، فعالیت های سیاسی، مبارزاتی، علمی و فرهنگی وی را بازگو كند.
آغاز طلبگی آیت الله موسوی اردبیلی
در آن زمان در اردبیل سه مدرسه علوم دینی وجود داشت كه تنها یكی از آنها جهت تحصیل طلبه ها باقی مانده بود. در آن ایام سخت، سیدعبدالكریم طلبگی را شروع كرد و دروس جامع المقدمات، سیوطی، جامی، مطول، حاشیه ملاعبدالله، شمسیه، معالم و شرایع را در همان مدرسه به انتها رساند. ورود این طلبه جوان به حوزه و جدیت او موجب شد تا به سرعت تدریس درس های مقدماتی علوم حوزوی یعنی صرف، نحو و منطق را آغاز كند. افزون بر آن در همان زمان به منظور جبران خلأ فرهنگی برآمده از دیكتاتوری رژیم پهلوی مبادرت به برگزاری مجالس وعظ، خطابه و سخنرانی در اردبیل و مناطق اطراف آن نیز می كرد. در ۱۳۲۲ خورشیدی آیت الله اردبیلی تصمیم گرفت تا برای تكمیل تحصیلات عالیه به قم مهاجرت كند. در مدت زندگی در این شهر لمعتین، رسائل، مكاسب، كفایتین، مباحثی از درس خارج اصول و بحث هایی از تفسیر قرآن و فلسفه را فرا گرفت و همزمان نیز به تدریس معالم، لمعتین و قوانین مشغول شد. آیت الله موسوی اردبیلی در محضر استادان بزرگی همچون آیت الله سیدمحمدرضا گلپایگانی كسب فیض كرد و جلد نخست كفایه را نزد این مرجع عالیقدر فراگرفت. همین طور بیع مكاسب، جلد دوم كفایه و شرح هدایه میبدی را نزد آیت الله سیداحمد خوانساری، رسائل را نزد آیت الله شیخ مرتضی حائری و آیت الله سلطانی، منظومه را نزد آیت الله میرزا مهدی مازندرانی و اسفار را نزد آیت الله سید محمدحسین طباطبایی آموخت. او همواره در روزهای تبلیغ در مناطق مختلف ایران مجالس وعظ و خطابه تشكیل می داد و با سخنرانی های مذهبی خویش، شور و نشاط معنوی به جامعه تزریق می كرد. وی هیچ گاه از ترویج معارف دین غفلت نكرد.
در آن ایام، بعضی از فضلای حوزه علمیه قم تصمیم گرفتند، برای اعتلای حوزه علمیه، آیت الله بروجردی را به قم دعوت كنند. با فعالیت پیگیر این علماء، وی به قم آمد و با شروع تدریس، حوزه علمیه را با نشاط تر، پربارتر و پرجنب و جوش تر ساخت. در آن سال ها به واسطه هجوم نیروهای بیگانه به ایران، وضعیت سیاسی كشور و به تبع آن قم، آشفته بود. با عنایت به شخصیت بارز علمی آیت الله بروجردی از یك سو و سیاست بی طرفی حكومت وقت از طرفی دیگر، تلاش و كوشش فضلای حوزه برای تثبیت و تعمیق حوزه علمیه قم موثر افتاد و علما و روحانیون از هر طرف به قم رو آوردند و شور و نشاط فراوانی در حوزه شروع شد. در همان ایام آیت الله موسوی اردبیلی كه سخت تشنه تحصیل بود، تصمیم گرفت به نجف هجرت كند برای اینكه نجف محیط علمی آرامی به شمار می رفت. وی دوران اقامت خویش در نجف اشرف را بهترین ایام تحصیل خود می داند كه محیطی امن و آرام برای طلاب حاصل شده بود و محصلان غیر از تحصیل و تدریس و تحقیق، فعالیت دیگری نداشتند. آیت الله موسوی اردبیلی در آن شهر در محضر اساتید بزرگ حوزه با علاقه وافری به تحقیق و تفحص پیرامون مسایل علمی مطرح در دروس حوزوی پرداخت و قسمتی از دروس آن اساتید را نیز به رشته تحریر درآورد.
فعالیت های علمی آیت الله موسوی اردبیلی
آیت الله موسوی اردبیلی در مدت اقامت در نجف اشرف در اصول فقه مباحث قطع و ظن، برائت و اشتغال و پاره ای از مباحث الفاظ و در فقه، اعداد صلاه و اوقات و... را نزد آیت الله العظمی خوئی فراگرفت. وی همینطور در محضر مراجعی چون آیات عظام محمدباقر حكیم، سیدعبدالهادی شیرازی، سیدمحمد هادی میلانی و شیخ محمد كاظم شیرازی كسب فیض كرد. وی در مدت زمان اقامت خود در نجف با دقت و موشكافی های عمیق به حوزه های فقه، اصول و فلسفه پرداخت و اینگونه تأثیرهای شگرفی در شخصیت علمی وی پدید آمد. آیت الله خوئی درباره حضور آیت الله موسوی اردبیلی و ۲ طلبه دیگر كه از قم به نجف رفته بودند، در سخنانی اظهار داشته بود: ای كاش اینها در نجف مانده و به قم باز نمی گشتند. آیت الله موسوی اردبیلی بعد از باگشت از عراق در ۱۳۲۷ خورشیدی به قم وارد شد و در مدرسه فیضیه اقامت گزید.
یكی دیگر از فعالیت های آیت الله موسوی اردبیلی در قم، فعالیت های قرآنی و بحث تفسیر قرآن كریم بود كه با حضور بعضی از فضلای حوزه برگزار می شد. این جلسه در تمام مدت اقامت وی در قم بطور منظم و مستمر ادامه داشت و بعد از مهاجرت از قم به اردبیل، این جلسه به وسیله دیگر اعضا ادامه یافت. هم اكنون نیز یكی از فعالیت های اصلی در آنجا، قرآن پژوهی و پرداختن به علوم قرآن و تفسیر آن است كه حاصل این مطالعات، گاهی به صورت مقاله در نشریات مختلف منتشر می شود.
آیت الله موسوی اردبیلی در مدت حضور در قم، برای اولین بار مجله ای به نام مكتب اسلام در قم منتشر ساخت كه با استقبال زیادی روبه رو شد. او مقالاتی در آن به رشته تحریر درآورد كه از آن جمله می توان به سلسله بحث های دین از نظر قرآن و مقالاتی مانند قرآن یا آفتابی كه غروب ندارد و طوفان نوح اشاره نمود.
فعالیت سیاسی آیت الله موسوی اردبیلی
نقش داشتن در امور سیاسی و حساسیت نسبت به وضع اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مسلمانان از وظایف اصلی روحانیت به حساب می آید. همچون این حوادث، سوژه كنگره جهانی پیمان صلح در زمان نخست وزیری مصدق بود كه ابتدا گروه زیادی از شخصیت های دینی و سیاسی ایران پیام آنرا تأیید و امضا كردند اما پس آن كه معلوم شد سرنخ ماجرا در دست كمونیست ها قرار دارد، خیلی از آن افراد تأیید خودرا پس گرفتند. طلاب قم به مخالفت برخاستند و در نتیجه درگیری پیش آمد و در مقابل شهربانی تیراندازی شد كه به كشته شدن یك تن و مجروح شدن عده ای دیگر منجر گردید. مصدق جهت بررسی و آرام كردن اوضاع، ملك اسماعیلی را بعنوان نماینده خود خدمت آیت الله بروجردی فرستاد. آیت الله موسوی اردبیلی كه در این جریان یكی از دست اندركاران و گردانندگان مبارزه طلاب بود از جانب آیت الله بروجردی با ملك اسماعیلی دیدار نمود و آنگاه در صحن مطهر حضرت معصومه (س) برای مردم سخنرانی و پیام آیت الله بروجردی را به مردم ابلاغ نمود.
پس از مدتی به دلیل فعالیت های بسیار در زمینه علمی، تبلیغی، فرهنگی و سیاسی ضعف و بیماری بر او غلبه كرد و به سفارش پزشكان، قم را به قصد اردبیل ترك كرد. او كه تصمیم داشت، مدتی كوتاه را در اردبیل بماند اما به اصرار علما و مردم آن شهر تا ۱۳۴۷ خورشیدی در آنجا ماندگار شد.
با اقامت آیت الله موسوی اردبیلی در زادگاهش، تعدادی از فضلا و طلاب اردبیل كه در قم مشغول تحصیل بودند به اردبیل بازگشتند و نزد وی به فراگیری سطوح عالی رسائل، مكاسب و كفایه پرداختند و بعد از مدتی، وی تدریس خارج اصول و خارج فقه مكاسب و عروه را شروع كرد. افزون بر تدریس اداره حوزه علمیه، تجدید بنا یا تعمیر ساختمان های مدارس، تأمین كمك خرجی طلبه ها به شكل شهریه و مساعده و اعزام بعضی از آنان جهت تبلیغ به روستاها و شهرها و رسیدگی به گرفتاری های آنان بر عهده وی بود. سخنرانی در منبرها و تفسیر قرآن و تشكیل جلسات هفتگی در منازل اشخاص از دیگر فعالیت های این عالم ربانی به حساب می آید.
از دیگر فعالیت های این مجاهد عالیقدر راه اندازی كارخانه ای در اردبیل جهت مبارزه با فقر و كمك به محرومان بود. این مركز در حال توسعه بود كه رژیم پهلوی احساس خطر كرد و تصمیم گرفت كه مانع این كار شود. مأموران سازمان امنیت و اطلاعات(ساواك) به آنجا هجوم آورده و آنرا بستند. گسترش فعالیت های سیاسی و آزار و اذیت عوامل رژیم، او را ناچار كرد تا نظر مشورتی امام خمینی(ره) را درباره مهاجرت از اردبیل جویا شود. امام(ره) نیز در پاسخ فرمودند: «ما صلاح نمی دانیم كه آقایان شهرها را ترك كنند و به تهران یا قم بروند، ولی گویا وضع شما به شكلی است كه ناچارید مسافرت كنید. در عین حال خودتان بهتر می دانید و می توانید تصمیم مناسب تری بگیرید». بعد از دریافت نظر امام كه اتخاذ تصمیم مناسب را به شخص وی واگذار كرده بود، او تصمیم گرفت كه از اردبیل هجرت كند، اما ضروری بود كه جهت گمراه كردن مأموران ساواك و رفع مزاحمت های احتمالی، زمینه مناسبی برای این كار فراهم گردد.
نگرش و دیدگاه سیاسی وی به وضوح در صحبت ها و سخنرانی های وی مشخص بود كه همچون آنها می توان به هفت سال سخنرانی های پرشور تبلیغی در شهرستان ارومیه اشاره نمود. به همین سبب او بطور دائم از جانب دستگاه، تحت تعقیب قرار می گرفت. یكی از موارد درگیری علنی وی با رژیم، در جنگ ۶ روزه اعراب و رژیم صهیونیستی رخ داد. در آن زمان تمامی دستگاه های تبلیغی رژیم، از رژیم صهیونیستی طرفداری و به نفع آن و مقابل اعراب خبر منتشر می كردند. آیت الله موسوی اردبیلی در منبر به نفع اعراب و مسلمانان موضع گیری كرد كه به دنبال آن رژیم تصمیم گرفت كه او را دستگیر كرده به تبریز تبعید كند. جریان تصویب كاپیتولاسیون از دیگر موارد شایان ذكر بود كه وی به آگاه سازی پرداخت و در نتیجه مردم به نشانه اعتراض، تصمیم به تعطیل كردن بازار گرفتند اما عوامل رژیم دست به كار شده و با تهدید مانع از تعطیلی بازار شدند و وی را تحت تعقیب قرار دادند. گسترش فعالیت های سیاسی آیت الله در اردبیل، سبب شده بود كه كنترل و نظارت دستگاه های امنیتی رژیم بسیار شدید شود تا جایی كه بر اثر هجوم مكرر مأموران ساواك به منزل وی، هرگونه آسایش و امنیت حتّی از منزل او نیز سلب شده بود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شورای انقلاب یادآور حضور آیت الله موسوی اردبیلی است، شورایی كه ۱۵ عضو اصلی داشت و وی در زمره اعضای اصلی به حساب می آمد. در انتخابات مجلس بررسی نهایی پیش نویس قانون اساسی كه به خبرگان قانون اساسی شهرت یافت، او یكی از پنج مؤسس حزب جمهوری اسلامی بود. وی در ۱۳۵۸ خورشیدی دادستانی كل كشور را برعهده گرفت و بعد از آن در ۱۳۶۰خورشیدی بعنوان رئیس دیوان عالی كشور و بعد از آن ریاست قوه قضاییه را در مدت كوتاهی عهده دار شد. در این دوره آیت الله موسوی اردبیلی بر تدوین قوانین كیفری، جزایی و حقوقی دادگستری و انطباق آنها با موازین شرع و فقه اسلامی و نیز سوژه اقتصاد اسلامی كه مبنایی برای قانونگذاری به شمار می رفت، متمركز شد. افزون بر این امامت نماز جمعه تهران را نیز بر عهده داشت. آیت الله عبدالكریم موسوی اردبیلی در مرداد ۱۳۶۸ خورشیدی برای همیشه از مشاغل قضایی و حكومتی كناره گرفت و خودرا تا اواخر عمر گران بهایشان مشغول تدریس كرد.
تأسیس و اداره دانشگاه (دارالعلم) مفید
آیت الله موسوی اردبیلی، همواره به نقص های موجود در حوزه می اندیشید و آرزو داشت روزی فرا برسد كه این نقصها از حوزه بر طرف بشود. یكی از مهمترین نقصها حوزه این بود كه مسایل مهم دانش حقوق خصوصاً حقوق بین الملل همچون احكام مرزها، صلاحیت ها، دریاها و مناطق تحت حاكمیت كشورها؛ مقاوله نامه ها و میثاق های بین المللی، همین طور مسایل اقتصادی از قبیل بانك، بانكداری بدون ربا، بیمه، پول، و... و نیز امور حكومتی و سیاسی و بحث و بررسی فقهی پیرامون نهادهای اجتماعی جدید و همین طور علومی مانند جامعه شناسی، فلسفه و كلام جدید، علوم سیاسی و... به شكل آكادمیك و امروزی آنها در حوزه ها مورد بحث و بررسی كامل قرار نمی گرفت. برای حل این مشكلات و نقصها و رفع آنها، هنگامی كه وی تصمیم به اقامت مجدد در قم گرفت، مبادرت به تأسیس مؤسسه ای به نام دانشگاه علوم انسانی (دارالعلم) مفید كرد. تا علوم مورد نظر اسلام، یعنی علوم انسانی در آنجا تدریس گردد و نظرات اسلام نیز در ردیف نظرات دیگر مكاتب مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
فعالیت های علمی و فرهنگی
مجموعه پرسش، پاسخ ها و یادداشت های مفصل درباره بهائیت، به تألیف كتابی به نام «جمال ابهی» به وسیله آیت الله عبدالكریم موسوی اردبیلی منجر شده كه ۱۰ هزار نسخه از آن چاپ و منتشر گردید و اینك یكی از كتاب های نایاب است. امام موسی صدر این كتاب را دیده و دستور ترجمه آنرا به زبان عربی داده بود اما فرصت انجام آنرا نیافت.
بحث و گفت و گو پیرامون مبانی فلسفی و تحقیق در مسایل علوم قرآنی با گروه های مختلف از متفكران همچون فعالیت های علمی و فرهنگی وی در مدت اقامت در تهران بود.
آیت الله موسوی اردبیلی كتاب فقه القضا را به رشته تحریر در آورد و در آن مسایل جدیدی را كه در متون فقهی سابق وجود نداشت اما پیدایش آنها در جوامع كنونی اقتضای فهم احكام شرعی آنها را دارد، مورد بحث و بررسی قرار داد. فعالیت علمی دیگر وی، بحث و بررسی علمی و فقهی، پیرامون مسایل مهم اقتصادی از قبیل امور بانكی و پولی، معاملات جاری كشور، نظام اقتصادی حاكم بر آن و... بود كه به شدت مورد نیاز جمهوری نوپای اسلامی بود و قبل از آن هیچ كار گسترده اجرایی در زمینه آن انجام نگرفته بود.
در روزهای تعطیل حوزه علمیه قم، مبادرت به تدریس كتاب شركت و مباحث اجتهاد و تقلید و بیمه كرد كه از آن میان كتاب فقه الشركه و كتاب التأمین در یك جلد به طبع رسیده است. بعد از اختتام بردن مباحث مهم كیفری، تدریس مباحث حقوقی و مدنی اسلام را در دستور كار خویش قرار داد كه به جهت اهمیّت مضاربه و ابتلای شدید جامعه به آن، آنرا در اولویت قرار داده و تدریس آنرا به انتها رساند. فقه المضاربه، فقه الشهادات (تحت طبع)، حاشیه بر خیارات مكاسب (مخطوط)، مقالاتی در تفسیر قرآن، اخلاق (تدریس در دانشگاه مفید)، مخطوط، چهار جلد اقتصاد (مخطوط)، رساله عملیه، مناسك حج، نهج الرشاد (رساله عملیه به زبان عربی)، مناسك الحجّ – عربی، استفتائات و... از دیگر كتاب هایی به حساب می آید كه به وسیله آیت الله موسوی اردبیلی به رشته تحریر درآمده است.
منبع: برتریها
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد درباره آیت الله موسوی اردبیلی سیاستمداری اعتدال گرا و تحول خواه