دولت موقت و زمینه چینی برای استقرار نظام جمهوری اسلامی
برتریها: دولت موقت در 15 بهمن 1357 خورشیدی به پیشنهاد شورای انقلاب و حكم امام خمینی(ره) به مهدی سوداگر آغاز به كار كرد؛ دولتی كه با مردانی بیشتر لیبرال و با سابقه مبارزاتی، وظیفه داشت، كشور را در دوره انتقال از رژیم پهلوی به جمهوری اسلامی مدیریت كند.
جناب آقای مهندس مهدی سوداگر بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، بر حسب حق شرعی و حق قانونی ناشی از آرای اكثریت قاطع قریب به اتفاق ملت ایران كه طی اجتماعات عظیم و تظاهرات وسیع و گوناگون در سراسر ایران نسبت به رهبری جنبش ابراز شده است و به سبب اعتمادی كه به ایمان راسخ شما به مكتب مقدس اسلام و اطلاعی كه از سوابقتان در مبارزات اسلامی و ملی دارم، جنابعالی را بدون در نظر گرفتن روابط و حزبی بستگی به گروهی خاص، مأمور تشكیل دولت موقت می نمایم تا ترتیب اداره امور مملكت و خصوصاً انجام رفراندوم و رجوع به آرای عمومی ملت درباره تغییر نظام سیاسی كشور به جمهوری اسلامی و تشكیل مجلس مؤسسان از منتخبین مردم جهت تصویب قانون اساسی نظام جدید و انتخاب مجلس نمایندگان ملت بر طبق قانون اساسی جدید را بدهید. مقتضی است كه اعضای دولت موقت را هر چه زودتر باتوجه به شرایطی كه مشخص نموده ام، تعیین و معرفی نمایید. كارمندان دولت و ارتش و افراد ملت با دولت موقت شما همكاری كامل كرده و رعایت انضباط را برای وصول به اهداف مقدس انقلاب و سامان یافتن امور كشور خواهند داشت. موفقیت شما و دولت موقت را در این مرحله حساس تاریخی از خداوند متعال مسئلت می كنم؛ این متن حكم نخست وزیری است كه امام خمینی(ره) در ۱۵ بهمن ۱۳۵۷ خورشیدی خطاب به مهدی سوداگر صادر كردند تا وی مامور تشكیل دولت شود. در این جستار به مناسبت سالروز شروع به كار دولت موقت به سنخ شناسی شماری از دولتمردانی كه در این دولت بودند، پرداخته شده است.
تشكیل كابینه
دولت موقت در یكی از پرهیجان ترین دوره های تاریخی ایران، قدرت سیاسی را به دست گرفت. در آن زمان شرایطی حاكم بود كه از هر حزب، گروه و شخصی كه دولت را به دست می گرفت، انتظار می رفت كه انقلابی رفتار كند و بنابر گفته صادق زیباكلام در ۱۳۵۸ خورشیدی همه ما مسحور گفتمان انقلابی بودیم... به مردمی كه اسیر گفتمان انقلابی بودند، نمی شد اظهار داشت كه مهندس سوداگر به دردتان می خورد. در چنین شرایطی مهندس سوداگر كابینه دولت موقت خودرا بیشتر از اعضای نهضت آزادی ایران و جبهه ملی ایران انتخاب كرد؛ افرادی كه سابقه مبارزاتی در دوره پهلوی داشتند و بیشتر لیبرال و با تحصیلات عالیه به امانت داری و درستكاری مشهور بودند. خود وی نیز گفته است كه برای انتخاب وزرا چهار شرط را در نظر گرفته است: ۱- مسلمان عامل به فرایض ۲- سابقه مبارزاتی مشخص و عدم همكاری با نظام شاهنشاهی ۳- حسن شهرت و شایستگی اخلاقی، اجتماعی، پذیرش شخصی و اداری در وزارتخانه مربوطه ۴- سابقه، آشنایی و صلاحیت اداری و فنی در وظیفه ارجاعی.
مهدی بازرگان
مهدی سوداگر فرزند یكی از تجار دیندار، روشنفكر و سرشناس بود كه در ۱۲۸۶ خورشیدی در تهران به دنیا آمد. وی جزو اولین گروه از فارغ التحصیلانی به شمار می رفت كه در تاریخ ایران با عنوان بورسیه به تحصیل در كشور دیگری پرداخته بود و بعنوان اولین دانشیار در دانشكده فنی دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد و توانست ریاست دانشكده فنی را به دست آورد. سوداگر همزمان با تدریس در دانشگاه، كارهایی سیاسی هم انجام می داد در تشكیل جبهه ملی دوم، فعالیتی موثر داشت و از پایه گذاران نهضت آزادی ایران بود به همراه روحانیونی همچون مرتضی مطهری، سید محمد بهشتی، سید عبدالكریم موسوی اردبیلی، محمدجواد باهنر و اكبر هاشمی رفسنجانی عضو شورای انقلاب شده بود و در بهمن ۱۳۵۷ خورشیدی بعنوان اولین نخست وزیر جمهوری اسلامی منصوب گردید.
بازرگان فردی میانه رو، معتقد به اصلاحات دموكراتیك و سیاست گام به گام بود. این در حالی بود كه جامعه ایران به شدت از هیجانات فزاینده انقلابی متاثر بود و توده جامعه، اقدامات انقلابی را طلب می كرد. وی یك اندیشمند مذهبی بود و بوسیله دانشگاه، جنبش دانشجویی و بیان و قلم، افكار و دیدگاه های خودرا معرفی كرده بود در بین قشر تحصیل كرده و روشنفكر نفوذ داشت و به نظر نمی رسد كه عامه مردم با وی ارتباطی خاصی داشتند.
مصطفی كتیرایی
مصطفی كتیرایی در ۱۳۰۷ خورشیدی در ملایر به دنیا آمد. در رشته راه و ساختمان از دانشكده فنی دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد و همزمان عضو انجمن اسلامی دانشگاه بود. از مدیران سازمان مسكن بود اما بعدها كه ساواك(سازمان اطلاعات و امنیت كشور) به كارهای او حساس شد از كار بركنارش كرد هرچند مدتی بعد بعنوان كارشناس به كار خود در سازمان مسكن ادامه داد.
كتیرایی در ۱۳۵۷ خورشیدی با حكم امام خمینی(ره) همراه با مهدی سوداگر و اكبر هاشمی رفسنجانی، عضو هیات تنظیم كننده اعتصاب در شركت ملی نفت شد و در دولت موقت بعنوان وزیر مسكن و شهرسازی برگزیده شد.
یوسف طاهری قزوینی
طاهری قزوینی متولد ۱۳۰۶ خورشیدی و فارغ التحصیل از دانشكده فنی دانشگاه تهران بود. وی سابقه اشتغال در اداره كل نظارت فنی وزارت راه، شركت شهرآرا و اداره كل ساختمان وزارت راه را در كارنامه خویش داشت و در دولت موقت بعنوان وزیر راه و ترابری برگزیده شد.
علی اكبر معین فر
علی اكبر معین فر متولد ۱۳۰۷ خورشیدی در تهران بود كه در رشته راه و ساختمان از دانشكده فنی دانشگاه تهران فارغ التحصیل شده بود و بگفته خودش در دوران دانشجویی، همراه با دیگر دانشجویان در تظاهرات پشتیبانی از ملی شدن نفت شركت داشت.
وی بعد از اختتام تحصیل در مركز شركت ملی نفت ایران در آبادان و سپس در بانك ساختمان بعنوان مهندس ناظر مشغول به كار شد. معین فر بوسیله همكاری با گروه مهندسان ژاپنی كه در اجرای طرح بررسی شرایط زلزله شناسی به ایران آمده بودند، توانست در رشته مهندسی زلزله در آن كشور پذیرفته شود و در ۱۳۴۱ خورشیدی این دوره را به انتها برساند. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در دولت موقت ابتدا وزیر مشاور و رئیس سازمان برنامه و بودجه و سپس بعنوان اولین وزیر نفت منصوب گردید.
كاظم سامی
كاظم سامی متولد ۱۳۱۴ خورشیدی در مشهد بود كه رهبری جنبش انقلابی مردم ایران (جاما) را از زمان تأسیس در ۱۳۴۲ خورشیدی برعهده داشت. وی در دولت سوداگر بعنوان وزیر بهداری و بهزیستی معرفی گردید اما قبل از استعفای دولت موقت در ۱۴ آبان ۱۳۵۸ چندین بار استعفای خودرا به خاطر نارسایی ها و كمبودها تقدیم سوداگر كرد اما در نهایت در اوایل آبان استعفا كرد كه مورد پذیرش سوداگر قرار گرفت و چند روز بعد نیز دولت موقت بطور كامل كناره گیری كرد.
اسدالله مبشری
اسدالله مبشری متولد ۱۲۸۸ خورشیدی، دانش آموخته دانشكده حقوق دانشگاه تهران و دارنده مدرك دكتری از فرانسه بود كه در دهه ۲۰ خورشیدی مسئولیت دادستان شیراز و اصفهان را برعهده داشت و در دولت موقت بعنوان وزیر دادگستری برگزیده شد اما بعد از چند ماه استعفا كرد تا احمد صدر حاج سیدجوادی به این عنوان منصوب شود كه تا آخر ماموریت دولت موقت ادامه داشت.
علی شریعتمداری
علی شریعتمداری در ۱۳۰۲ خورشیدی در شیراز به دنیا آمد و دارای مدرك كارشناسی فلسفه را از دانشگاه تهران، كارشناسی ارشد از دانشگاه میشیگان و دكتری از دانشگاه تنسی بود. او از اعضای شورای مركزی حزب مردم ایران بوده و از زمان تأسیس تا ۱۳۵۷ خورشیدی در این حزب فعالیت می كرد تا اینكه در دولت موقت بعنوان وزیر علوم و فرهنگ و هنر منصوب گردید. شریعتمداری به سبب برخی اختلاف نظرها، كناره گیری كرد و بجای وی حسن حبیبی عهده دار این مسئولیت شد.
غلامحسین شكوهی
غلامحسین شكوهی متولد چهارم تیر ۱۳۰۵ در شهر خوسف از توابع شهرستان بیرجند بود كه بعد از گذراندن دوره دانشسرای مقدماتی در بیرجند به حرفه معلمی پرداخت. وی بعد از ستاندن دیپلم، برای ادامه تحصیل وارد دانشسرای عالی تهران شده و در ۱۳۳۵ خورشیدی لیسانس خودرا در رشته آموزش و پرورش ابتدایی ستاندن كرد و سپس بعنوان شاگرد اول دانشسرای عالی با بورس دولتی به سوییس اعزام شد و در ۱۳۴۱ خورشیدی دكتری خودرا در رشته تعلیم و تربیت ستاندن كرد.
شكوهی بعد از بازگشت به ایران در وزارت آموزش و پرورش مشغول به خدمت شد و در دولت موقت بعنوان وزیر آموزش و پرورش منصوب گردید.
محمدحسین اسلامی
محمد اسلامی متولد ۱۳۱۲ خورشیدی در تهران بود كه بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی از ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۱ خورشیدی، دوره مدرسه پست در آموزشگاه اختصاصی وزارت پست و تلگراف و تلفن را گذراند و سپس از دبیرستان دارالفنون تهران در رشته ریاضی در مقطع دیپلم فارغ التحصیل شد.
وی در اواخر ۱۳۳۵ خورشیدی برای ادامه تحصیلات در رشته الكترونیك و مخابرات به كشور آلمان غربی عزیمت كرد و در ۱۳۴۳ خورشیدی به ایران بازگشت و به سبب تعهدات قبلی در وزارت پست و تلگراف و تلفن به خدمت پرداخت تا اینكه در دولت موقت بعنوان وزیر در این وزارتخانه منصوب گردید.
علی محمد ایزدی
ایزدی در ۱۳۰۶ خورشیدی در شیراز متولد شد. در ۱۳۴۷ خورشیدی به قصد مهاجرت به آمریكا رفت و در رشته اقتصاد كشاورزی دكتری گرفت. در ۱۳۵۳ خورشیدی برای اشتغال به خدمات فرهنگی در دانشگاه پهلوی شیراز به ایران بازگشت و با عقد قراردادی چهار ساله با آن دانشگاه در بخش اقتصاد كشاورزی مشغول تدریس شد. پس از اولین سخنرانیش در سطح دانشگاه، ساواك دستور بركناری او را صادر كرد اما پس از پیگیری مسئولان دانشگاه، اجازه تحقیق بدون تدریس به او داده شد و به سرپرستی موسسه تحقیقات كشاورزی دانشگاه منصوب گردید.
او در مهر ۱۳۵۷ خورشیدی بعد از اختتام دوران قراردادش به آمریكا بازگشت تا اینكه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، یدالله سحابی تلفنی به او اطلاع داد كه برای تصدی وزارت كشاورزی كابینه مهندس سوداگر انتخاب شده است. ایزدی در اسفند همان سال وارد ایران شد و در تمام مدت حكومت كابینه موقت با مهندس سوداگر همكاری كرد.
منبع: برتریها
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد دولت موقت و زمینه چینی برای استقرار نظام جمهوری اسلامی