اینستكس رو به جلو اما روی دور كند
به گزارش برتریها ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری با ایران با نام «اینستكس» اولین سازوكار اروپایی است كه فروردین سال جاری نخستین گام اجرایی را برداشت؛ گامی كه هر چند حداقلِ انتظارات تهران را هم برآورده نساخت اما امیدواری هایی را برای بقای برجام ایجاد كرد.
در پیِ خارج شدن آمریکا از توافق هسته ای در هجدهم اردیبهشت ماه دو سال پیش، اروپا برای نجات برجام سازوکارهایی مختلفی را عرضه کرد؛ سازوکارهایی چون «طرح کانال ویژه مالی» (SPV) که از همان ابتدا ناکام ماندند و تنها سازوکاری که هر چند بسیار محدود اما سرانجام به اجرا درآمد، اینستکس بود. سازوکار مذکور بهمن ماه ۹۷ یعنی حدود ۹ ماه بعد از خروج آمریکا از توافق متولد شد.
هدف از ایجاد و راه اندازی اینستکس جبران خسارات ناشی از تجارت بدون دلار یا به عبارتی دیگر راهکاری برای تسهیل تجارت غیردلاری با تهران بود. همینطور با خروج آمریکا از برجام و به دنبال آن، خروج شرکت های بزرگ از ایران به علت تهدید و فشارهای کاخ سفید، اینستکس به منظور تشویق و پشتیبانی از شرکت های کوچک و متوسط اروپایی که پیوند مالی کمتری با آمریکا دارند، برای همکاری با تهران شکل گرفت.
هر چند انتظار می رفت که کالاهای تحریم شده از این مجاری به ایران صادر شود اما این سازوکار در گام نخست تجارت کالاهای اساسی (مواد غذایی و دارو) را تحت پوشش قرار داد تا به تدریج به دیگر کالاها تسری یابد. بالاخره اوایل سال جاری صادرات تجهیزات پزشکی به ایران از این درگاه انجام گرفت.
اینستکس برخلاف سازوکارهای پیشنهادی پیشین، از چارت سازمانی و تقسیم وظایف برخوردار می باشد که همین مبحث امیدواری را برای اجرای جدی آن بالا می برد. مقر اینستکس در کشور فرانسه است و شرکت اداره کننده آن به آدرس شماره ۱۳۹ در خیابان «برسی» پاریس ثبت شده؛ جایی که ساختمان وزارت اقتصاد فرانسه هم در آن قرار دارد.
ریاست و اداره این کنسرسیوم اقتصادی را آلمان بر عهده دارد و انگلیس هم بعنوان سهامدار در آن مطرح است. در ابتدا «پر فیشر» بانکدار آلمانی ریاست اینستکس را برعهده داشت و بعد از استعفای او «برند اربل» سفیر پیشین آلمان در تهران نامزد این تصدی شد. انصراف اربل هم سبب شد که «میشل ارهارد باک» دیپلمات پیشین همین کشور به کرسی ریاست اینستکس تکیه بزند.
البته لازم به ذکر است که دیگر کشورهای اروپایی و همینطور کشورهای جهان همچون چین و روسیه هم می توانند وارد آن شوند. همین سیاست درهای باز برای عضوگیری سبب شد که آذرماه سال گذشته شش کشور اروپایی شامل بلژیک، دانمارک، سوئد، فنلاند، نروژ و هلند در جهت پشتیبانی از تلاشهای اروپا برای حفظ برجام به آن بپیوندند.
موضوع مهم دیگر، چگونگی اجرای معاملات اروپا با ایران و دور زدن تحریم ها از راه اینستکس است. این سازوکارمالی نه یک بانک بلکه یک شرکت تسویه مالی است. به عبارت دیگر، این شرکت وظیفه تسویه حساب بین شرکت های ایرانی و اروپایی که زمینه صادرات و واردات به یکی از دو مقصد را دارند برعهده خواهد داشت.
طبق این سازوکار یک شرکت ایرانی کالایی به اروپا صادر می کند و در قبال آن اعتباری به دست می آورد که خود او یا یک واردکننده ایرانی می تواند از آن برای واردات کالا از اروپا به ایران استفاده کند؛ بدون اینکه پولی بین طرفین مبادله شود. بعنوان مثال ایران در این ساختار می تواند به اسپانیا کالایی را بفروشد و پول مربوط به آنرا لازم برای پرداخت به یک شرکت آلمانی را که به ایران کالا یا خدمات داده است، تأمین کند و پول از راه خاک اروپا بین دو شرکت مبادله شود و اینستکس وظیفه تسویه حساب بین ایران، اسپانیا و آلمان که با یکدیگر تجارت نموده اند، برعهده خواهد داشت.
با همه این تفاسیر اولین معامله ایران با اروپا از این کانال فروردین سال جاری انجام گرفت و وزارت خارجه آلمان روز سه شنبه دوازدهم فروردین از انجام نخستین مبادله تجاری موفقیت آمیز اروپا با ایران از راه ساز وکار مالی اینستکس اطلاع داد و با انتشار اطلاعیه ای اعلام نمود: «فرانسه، آلمان و بریتانیا تایید می کنند که اینستکس نخستین مبادله خود با ایران را با موفقیت انجام داده و صادرات کالاهای پزشکی از اروپا به ایران را میسر کرده است.»
به باور ناظران هر چند اولین مبادله به بحران کرونا و شرایط دشوار پیش روی دو طرف ارتباط می یافت اما در واقع مقدمه ای برای تداوم مبادلات و همکاری ها در چارچوب اینستکس بود. البته طرح ایران در کاهش تعهدات برجام با هدف متوازن سازی تعهدات را نباید نادیده گرفت؛ گام هایی پنجگانه که یکی بعد از دیگری برداشته شد و جدیت تهران را در متوازن سازی تعهدات برجامی آشکار می کرد.
واردات اقلام پزشکی به ایران در قالب اینستکس تنها مقدمه ای برای آغاز مبادلات و معاملات در سطحی وسیع به حساب می آید وگرنه انجام این مبادلات حداقلی گره ای از مشکلات کشور را باز نخواهد کرد. در همین ارتباط اواخر اردیبهشت ماه «غلامرضا انصاری» معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به اینکه اینستکس برای ما قانع کننده نیست، اظهار داشت: یکی دو تراکنش مالی از راه این سازوکار انجام و کالاها وارد ایران شد و امیدواریم در آینده بتوانیم از آن برای خریدهایمان از اروپا استفاده نماییم.
بنابراین در مقطعی که «دونالد ترامپ» از هر ابزاری برای شکست برجام بهره می گیرد، توپ در زمین طرف اروپایی بعنوان متحدان دیرینه آمریکا قرار دارد. بدون شک تعلل و تاخیر در اجرای تعهدات از جانب تروییکای اروپا همان گونه که پیش تر بستر را برای برداشتن گام های پنجگانه تهران هموار کرد، مردم و مسؤلان جمهوری اسلامی را نسبت به تداوم توافق دلسردتر می سازد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد اینستكس رو به جلو اما روی دور كند