فراز و فرودهای اصلاح قانون مطبوعات در ایران
به گزارش برتریها مطبوعات یکی از تاثیرگذارترین رسانه های جمعی در آگاهی بخشی به مردم است و با تحلیل داده ها و اطلاعات، راهکارهای موثر در عبور از چالش های را به تصویر می کشد. ایجاد امنیت روانی، اقتصادی و شغلی برای فعالان این عرصه از ابزارهای مهم برای داشتن مطبوعاتی پویا و توسعه محور به حساب می آید.
یکی از ابزاری که سبب ترقی ممالک متمدنه شده آزادی مطبوعات است. این آزادی خوب و بد حکام را بدون استثنا نشر می دهد. آنهایی که صفات خوب دارند بر آن می افزایند و آنان که به فساد و خودپرستی مبتلا هستند، ناچار به ترک آن می شوند. هیچ فردی به آزادی نشریات اعتراضی نمی کند، مگر وقتی که ضد حق و حقیقت بوده یا تهمت باشد. شخصی که از سوی مطبوعات به او تعدی شده حق دارد، حق پایمال شده خویش را در محکمه قانونی بخواهد اما جراید ما در ایران کاملا بر ضد این مطلب اند. از کار خوب، خوب می گویند و از کار زشت هم خوب. نزد آنها تفاوت ندارد و میان خوب و بد تمیزی نیست و سراسر آنها اغراق است و علت این کار مایل نبودن حکام و امرا به اصلاح جراید است. اینها بخشی از اندیشه های سید جمال الدین اسدآبادی از مصلحان بزرگ معاصر، درباره مطبوعات است.(۱) امام خمینی(ره) هم در بیان خصوصیت ممالک متمدن، وجود مطبوعات آزاد را از شاخصهای عمده آن به شمار می آوردند و در این ارتباط می فرمودند: مملکت متمدن آن است که آزاد باشد، مطبوعاتش آزاد باشد، مردم آزاد باشند در اظهار عقاید و رایشان. (۲)
چگونگی تصویب اولین قانون مطبوعات
مطبوعات یکی از بانفوذترین ابزار انتقال ارزش ها، نظریات، عقاید و اخبار محسوب می شوند از دیگر خصوصیت های مطبوعات تأثیرگذاری روی افکار عمومی است. مطبوعات می توانند به دلیل تنوع، گروه های خاصی را مخاطب خود قرار دهند و با زبان مخاطبان با آنها ارتباط برقرار کند و مطالب مورد علاقه شان را منتشر کنند. آنها در بیداری و رهبری افکار عمومی و در نتیجه پیروزی مشروطیت نقش مهمی را برعهده داشتند و در حقیقت زمزمه مشروطه طلبی و انتقاد از رژیم استبداد را مطبوعات دوره مظفرالدین شاه قاجار آغاز کردند و بعد از به حکومت رسیدن محمدعلی شاه چون دستگاه استبداد برای مبارزه با ملیون و آزادیخواهان به تجهیز قوا پرداخت، بعضی از فعالان جراید پایتخت در صف مقدم مبارزان راه آزادی قرار گرفتند و خیلی از آنها جان خویش را در راه عقیده و ایمان به آزادی از دست دادند، سلطان العلماء خراسانی نویسنده روزنامه روح القدس و میرزا جهانگیرخان شیرازی مدیر مبارز و فداکار مجله صوراسرافیل هم جان خویش را در راه آزادی ایران نثار کردند، ازاین رو به علت رشادت های این نویسندگان و نقش آنها در بیداری مردم، مطبوعات را رکن چهارم مشروطه نامیدند. یکی از اولین اقدامات نمایندگان مجلس پس از پیروزی مشروطه کوشش برای نظام مند ساختن جایگاه مطبوعات بود، این اقدام سبب شد تا اولین قانون مطبوعات شامل ۵۳ ماده در ۱۸ بهمن ۱۲۸۶ خورشیدی به تصویب نمایندگان مجلس شورای ملی برسد. اولین قانون مطبوعات با گذشت بیشتر از ۱۰۰ سال هنوز زیربنای اصلی قانون مطبوعات کشور محسوب می شود؛ در این قانون تصریح شده بود که برپایه اصل بیستم قانون اساسی مشروطه، انتشار تمامی مطبوعات به غیر از آثار گمراه کننده و صدمه زننده به اصول دین مبین اسلام آزاد بوده و هیچ فردی حق ممیزی مطالب آنها پیش از انتشار را ندارد.
آزادی مطبوعات از نگاه امام خمینی(ره)
حوزه رسانه و مطبوعات در تاریخ معاصر ایران گرچه با افت و خیز و گرفتاری های پیدا و پنهان رو به رو بوده اما در روند تحولات این دوران حضوری موثر داشته و بعد از آن هم با پیروزی انقلاب اسلامی در راه تحول و بالندگی قرار گرفته است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی آزادی مطبوعات یکی از خواسته ها و شعارهای اصلی این قیام پرشکوه به شمار می رفت بگونه ای که بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) در همان روزهای اولین انقلاب بر آزادی تمامی مطبوعات تاکید نمودند و خط قرمز این رای را انتشار مقالات مضر به حال کشور دانستند. بعد از پیروزی انقلاب امام(ره) دیدگاه خود در مورد آزادی مطبوعات این گونه بیان کردند: ما در اولین زمان برنامه خویش را اعلام خواهیم کرد اما مهم ترین وظیفه دولت آینده این است که هرچه سریع تر شرایط انتخابات آزاد را فراهم آورد، از قبیل آزادی مطبوعات به معنای واقعی که با ذکر تمام واقعیات و حقایق و آگاه ساختن مردم به مسایل آزادی مطبوعات در جامعه اهمیت و جایگاه ویژه ای برای خود دارا است. ما حرفمان این است که آقا به قانون اساسی عمل بکنید، مطبوعات آزادند، قلم آزاد است، بگذارید بنویسند مطالب را اگر دین دارید به دین عمل کنید، اگر چنانچه دین را ارتجاع می دانید به قانون اساسی عمل کنید، خوب بگذارید بنویسند. ما که می گوییم مطبوعات آزاد باشند، ما کهنه پرستیم؟ آقایان که اجبار می کنند که در مطبوعات این نوشته بشود، آنها مترقی اند؟ خوب ما صدایمان از این بلندگو تا آنجا می رسد، آنها صدایشان از اینجا تا آمریکا می رسد. هر جا دلار می گیرند، صدایشان هم آنجا می رسد.(۳)
از دیدگاه امام خمینی(ره) مطبوعات یک کشور از نظر حوزه عملکرد بایستی در راه ملت و در خدمت آنان باشد و در غیر این صورت مورد تأیید این ملت نمی تواند باشد و نباید آن را یک روزنامه کشوری و ملی به حساب آورد: مطبوعات باید زبان اعتراض مردم به عملکردهای نادرست قدرت عمومی باشد، به فرمانروایان گوشزد کنند که در فلان موضع از اصول قانون اساسی و مسیر انقلاب اسلامی خارج شدند نه آنکه خود ابزار دست قدرت سیاسی واقع شوند، این دیگر «روزنامه کشوری و ملی» نخواهد بود و از نظر افکار عمومی مندرجات آن ارزش خواندن را نخواهد داشت، چه آنکه نمی توان آنرا رکنی از ارکان دموکراسی یک کشور تلقی نمود. بدین ترتیب یکی از اولویت های امام(ره) پس از پیروزی انقلاب اسلامی بحث آزادی مطبوعات و آزادی قلم بود و بارها در سخنرانی های مختلف به این امر پرداختند که مطبوعات در نشر همه حقایق و واقعیات آزاد هستند.
فراز و فرود اصلاح قانون مطبوعات
محسن اسماعیلی استاد حقوق و علوم سیاسی تهران در باره حقوق رسانه ها در ایران می گوید: با استقرار نظام اسلامی، تمام بنیان های وابستگی فرو ریخت و همگان همچون روزنامه نگاران، فرصت یافتند تا دوران جدیدی را تجربه کنند. طبیعی است که اهمیت مطبوعات و نبود ساختارهای حقوقی لازم از یکسو و شکل گیری انواع توطئه های بیگانه از سوی دیگر اجازه نمی داد تا کشور به انتظار تدوین قانون اساسی و تشکیل قوه مقننه نشیند. از این رو، تنها 6 ماه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در ۲۰ مرداد ۱۳۵۸، اولین مقررات مطبوعاتی در نظام جدید به تصویب «شورای انقلاب اسلامی» رسید که ممنوعیت مقامات حکومت پیشین از انتشار نشریه، تغییر و تکمیل اعضای هیات نظارت بر مطبوعات، جُرم انگاریِ سانسور و تعیین مجازات برای آن، به رسمیت شناختن تشکّل های صنفی روزنامه نگاری و سرانجام توجه به «هیات منصفه» و نحوه انتخاب آن برای حضور در دادرسی های مطبوعاتی از خصوصیت های اساسی این مصوبه به شمار می رفت. همینطور قانون مطبوعات کشور بار دیگر در ۱۳۶۴خورشیدی در ۳۶ ماده و ۲۳ تبصره دارای ۶ فصل تعریف مطبوعات، رسالت مطبوعات، حقوق مطبوعات، حدود مطبوعات، شرایط متقاضی و مراحل صدور پروانه و جرایم به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. البته این قانون به جهت توجه ناکافی به حقوق روزنامه نگاران اصلاحاتی در آن صورت گرفت. بر پایه اصلاحات به عمل آمده، قانون مطبوعات الان دارای ۴۸ ماده شده و افزون بر ۶ فصل پیشین، ۲ فصل دیگر هم پیدا کرده است. البته باوجود این قوانین، خیلی از روزنامه نگاران از برخوردهای سلیقه ای با قانون مطبوعات کشور ناراضی هستند و خواهان تصریح این قانون و شفاف تر شدن هرچه بیشتر آن هستند.
نگاهی به مشکلات اصحاب رسانه
تقریباً تمام اقشار از مسئولان تا مردم از رسانه ها انتظار دارند تا برای حل مشکلات اساسی جامعه به صحنه بیایند و در کنار قوه های مجریه و قضاییه به مبارزه با فساد در کشور بپردازند و با تحلیل داده ها و اطلاعات مختلف، راهکارهای موثر در عبور از چالش های موجود را به تصویر بکشند اما برای تحقق این هدف علاوه بر اینکه باید آزادی قلم به رسانه های داده شود، ایجاد امنیت روانی، اقتصادی و شغلی از ابزارها و لوازم مهم برای داشتن مطبوعاتی پویا و توسعه محور است.
منابع:
۱- نامه ها و اسناد سیاسی سیدجمال الدین اسدآبادی به تلاش ابوالحسن جمالی اسدآبادی. چاپ سوم، (تهران: کتاب های پرستو وابسته به مؤسسه انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۰)، ص ۶۹ و ۷۰.
۲- کوثر، مجموعه سخنرانی های حضرت امام خمینی، همراه با شرح وقایع انقلاب. (تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۱) ج ۱، ص ۳۴۶
۳- ر. ک: صحیفه امام، ج ۶، ص ۲۷۰-۲۶۶.
منبع: bartariha.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد فراز و فرودهای اصلاح قانون مطبوعات در ایران