موتورهای رشد اقتصاد ۹۹
به گزارش برتریها روزنامه ایران در گزارشی نوشت: تازه ترین آمارهای بانک مرکزی نشان میدهد که در سال قبل با وجود افت و خیزی که در طول فصول مختلف وجود داشت، در نهایت در این سال با نرخ مثبت اقتصادی همراه شدیم.
روزنامه ایران ۲۷ خرداد گزارشی درباب چگونگی مثبت شدن نرخ رشد اقتصادی منتشر نمود و نوشت: اقتصاد ایران که درسال های گذشته با بحران تحریم ها دست و پنجه نرم می کرد، از اواخر سال قبل با بحران جدیدی به نام کرونا روبه رو شد که با کاهش و حتی توقف تعدادی از کارهای اقتصادی تأثیر زیادی بر تولید ناخالص داخلی کشور داشت. اما خوشبختانه طبق اطلاعات ارائه شده از طرف بانک مرکزی، درسال گذشته رشد اقتصادی با نفت کشور ۳.۶ درصد و رشد بخش غیرنفتی کشور به ۲.۵ درصد رسیده است. این درحالی است که در سال ۱۳۹۸ رشد اقتصادی با نفت کشور منفی ۶.۵ درصد و در بخش غیرنفتی با رشد ۱.۱ درصدی همراه بودیم. بدین ترتیب شاهد بهبود قابل توجه تولید ناخالص داخلی هستیم.
نگاهی به جزییات نرخ رشد اقتصادی سال قبل نشان میدهد که به جز گروه خدمات که با نرخ رشد صفر درصدی همراه بوده در سایر گروه های اصلی با رشد قابل توجهی مواجهیم. حتی در زیرگروه ها نیز تنها در دو زیرگروه خدمات یعنی خدمات عمومی و خدمات اجتماعی، شخصی و خانگی نرخ رشد منفی به ترتیب ۹.۴ و ۶ درصدی بوده است. در حقیقت مهم ترین دلیل رشد اقتصادی ۳.۶ درصدی در سال قبل به نفت و صنعت برمی گردد. درسال گذشته با وجود تحریم ها زیرگروه نفت رشد ۱۱.۲ درصدی را تجربه کرده است و این در حالیست که در سال ۹۸ نرخ رشد این بخش منفی ۳۸.۷ درصد اعلام شده است.
اما به غیر از اولین فصل سال قبل که نرخ رشد نفت با ۱۶.۷ درصد منفی بود، در سه فصل پایانی سال رشد بالایی را تجربه کرده است به شکلی که در آخرین فصل این نرخ به ۳۵.۸ درصد رسیده است. گروه صنایع و معادن نیز دیگر موتور رشد اقتصادی کشور بوده است. این گروه در مجموع در سال قبل ۷.۱ درصد رشد کرده است که در مقایسه با نرخ ۲.۳ درصدی سال ۹۸ رشد قابل توجهی را نشان میدهد. البته در فصل زمستان سال قبل رشد این گروه به ۹.۹ درصد نیز رسیده است. حال در زیرگروه صنایع و معادن، بخش صنعت نیز با رشد قابل توجه ۸.۱ درصدی همراه شده است.
نرخ رشد صنعت درسال ۹۸ معادل ۲.۱ درصد بوده است که با ورود به سال ۹۹ رو به افزایش گذاشته است بطوریکه در فصل اول رشد ۱.۸ درصدی، در فصل دوم رشد ۱۱.۹ درصدی، در فصل سوم رشد ۱۰ درصدی و در فصل آخر رشد ۸.۴ درصدی را در کارنامه خود ثبت کرده است.
هرچند در این سال نرخ رشد گروه کشاورزی نیز مثبت گزارش شده است، اما به سبب کاهش بارش ها و کم آبی در کشور با رشد مورد انتظار فاصله داشته است. در سال ۹۸ نرخ رشد گروه کشاورزی بعنوان یکی از موتورهای رشد در این سال ۸.۸ درصد بود. اما در سال قبل شاهد کاهش تدریجی این نرخ رشد هستیم. در گروه خدمات هم با وجود متوسط رشد صفر درصدی در سال گذشته، شاهد فاصله گرفتن این بخش از نرخ رشد منفی هستیم. در سال ۹۸ نرخ رشد گروه خدمات منفی ۲ دهم درصد محاسبه شده بود که تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا در نخستین فصل سال قبل به منفی ۱.۳ درصد افت کرده است.
اما در دومین فصل سال نرخ رشد این گروه به مثبت ۱.۳ درصد رسیده است. با این وجود موج های مختلف کرونا و اعلام قرنطینه ها موجب نوسان بالای نرخ رشد این گروه شده است بطوریکه بعد از رشد ۱.۳ درصد در فصل تابستان، در سومین فصل سال نرخ رشد به یک دهم درصد رسیده است و در آخرین فصل به منفی ۲/۰ درصد بازگشته است. با این وجود پیش بینی می شود که امسال با ازسرگیری فعالیت در واحدهای خدماتی این گروه به شرایط پیش از کرونا بازگردد. در همین راستا بررسی زیرگروه های خدمات درسال گذشته نشان از بهبود شرایط در این گروه است.
در این سال نرخ رشد زیرگروه تجاری به ۱.۶ درصد، زیرگروه حمل و نقل به ۳ درصد، زیرگروه خدمات مؤسسات پولی و مالی به ۱.۴ درصد و خدمات مستغلات به ۲.۱ درصد رسیده است که از آمادگی این گروه برای بازگشت به شرایط رشد بیشتر خبر می دهد.
جزئیات رشد ۹۹
بر طبق داده های حاصل از منابع آماری و برآوردهای مقدماتی انجام شده درباب تولیـد ناخالص داخلـی کشور، نتایج اولیه نشان دهنده آنست که در سال ۱۳۹۹، تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه و به (قیمت های ثابـت سـال ۱۳۹۰ )از ۶۱۳۷.۳ هزار میلیاردریال در سال ۱۳۹۸ به ۶۳۵۸.۸ هزار میلیاردریال در سال ۱۳۹۹ بالا رفته است. نتایج مقدماتی حاصل از بررسـی رونـد تحـولات ارزش افـزوده کارهای اقتصادی حاکی از برآورد رشـد اقتصـادی ۳.۶ درصدی برای سال ۱۳۹۹ است.
از سوی دیگر در سمت تقاضای اقتصاد و برمبنای برآوردهای اولیه ای کـه درخصـوص اقـلام هزینـه ای اقتصـاد همچون مخارج مصرف نهایی خصوصی، مخارج مصرف نهایی بخش دولتی، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص و صـادرات و واردات در سال ۱۳۹۹ به عمل آمده است، رشد اقلام هزینه ای فوق الذکر به ترتیـب منفی ۴ دهم، منفی ۲.۳، ۲.۵، منفی ۵.۴ و منفی ۲۹.۲ درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل است. در مجموع، رشـد هزینـه ناخـالص داخلـی بـه قیمـت بـازار درسـال ۱۳۹۹ نسبت به دوره مشابه سال قبل ۳.۴ درصد بالا رفته است.
سهم بخش ها از رشد
برآورد ارزش افزوده کارهای مختلف اقتصادی در سال ۱۳۹۹ نشان میدهد کـه علـت عمـده افـزایش نـرخ رشد تولید ناخـالص داخلـی را بایـد درافـزایش ارزش افـزوده فعالیـت های «نفـت»، «صـنعت»، «بـرق، گـاز و آب»، «ساختمان»، «کشاورزی» و «حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات» جست وجو کرد. چنان که سهم ارزش افـزوده هـر یـک از کارهای مذکور در نرخ رشد ۳.۶ درصدی تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۹ به ترتیـب ۱.۴، ۱، ۵ دهم، ۴ دهم، ۴ دهم و ۴ دهم واحد درصد برآورد شده است.
ارزش افزوده بخش های مختلف
در سال ۱۳۹۹ ارزش افزوده گروه کشاورزی به قیمت های ثابت سال ۱۳۹۰ به میـزان ۵۱۳.۷ هـزار میلیـارد ریـال برآورد شد که نسبت به دوره مشابه سال قبل ۴.۵ درصد افزایش نشان میدهد. برآوردهای انجام شده دراین زمینه بـا توجه به آمارهای پایه دریافتی از وزارت جهاد کشاورزی حاکی از آنست که رشد تولید محصـولات زراعـی، بـاغی و محصولات اصلی دامی در سال ۱۳۹۹ نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب ۱۱.۳، ۵.۷ و منفی ۲ دهم درصد بوده است.
همچنین ارزش افزوده گروه نفت در سال ۱۳۹۹ به قیمت های ثابـت سـال ۱۳۹۰ بـه میـزان ۸۵۸.۲ هزار میلیاردریال برآورد شد که گویای رشد ۱۱.۲ درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل است. نتـایج حاصـل از محاسبات مقدماتی دراین زمینه نشان دهنده آنست که افزایش نرخ رشد ارزش افـزوده ایـن گـروه طـی دوره مـذکور، ناشی از افزایش تولید گاز طبیعی و میعانات گازی و همین طور صادرات نفت خام و میعانات گـازی نسـبت بـه دوره مشـابه سال قبل بوده است. گروه صنایع و معادن در سال ۱۳۹۹ از نرخ رشدی معادل ۷.۱ درصـد برخوردار شد کـه در مقایسـه بـا دوره مشابه سال قبل ۴.۸ واحد درصد بالا رفته و در نتیجـه سـهمی معـادل ۱.۹ واحـد درصـد از نـرخ رشـد ۳.۶ درصـدی اقتصاد را در دوره مورد بررسی به خود مختص کرده است. در این گروه، ارزش افزوده بخش های «صـنعت»، «معـدن»، «ساختمان» و «آب و برق و گاز» به ترتیب با نرخ های رشد ۸.۱، ۲.۳، ۷.۷ و ۵.۶ درصدی روبه رو شده است.
در بخش ساختمان، ارزش سرمایه گذاری بخش خصوصی در ساختمان مناطق شهری به قیمـت های جـاری طـی سال ۱۳۹۹ نسبت به دوره مشابه سال قبل ۱۰۴.۳ درصد بالا رفته است. با اعمال فاکتورهای قیمت متنـاظر و تعـدیل رقم مذکور، نرخ رشد ارزش افزوده ساختمان بخـش خصوصـی بـه قیمـت های ثابـت سـال ۱۳۹۰ معـادل ۱۴.۵ درصـد برآورد شده است. در نهایت با احتساب رقم فوق و نیـز بـا در نظرگرفتن ارزش افزوده ساختمان دولتی، نـرخ رشـد بخش ساختمان به قیمت های ثابت سال ۱۳۹۰ طی دوره زمانی مذکور ۷.۷ درصد برآورد می شود. ارزش افزوده گروه خدمات نیز در سال ۱۳۹۹ از نرخ رشد صفر درصدی برخوردار شد و سـهم آن از رشـد ۳.۶ درصدی تولید ناخالص داخلی به صفر واحد درصد رسیده است.
نرخ رشد شاخص ضمنی گروه های «کشاورزی»، «نفت»، «صنایع و معادن» و «خدمات» در سال ۱۳۹۹ نسـبت بـه دوره مشابه سال قبل به ترتیب معادل ۲۷.۸، منفی ۷.۵، ۵۷.۶ و ۴۰.۶ درصد بوده است. به عـلاوه، شـاخص ضـمنی «تولیـد ناخالص داخلی» و «تولید ناخالص داخلی بدون نفت» نیز طی دوره زمانی مزبـور بـه ترتیـب دارای رشـد ۳۸.۹ و ۴۳.۶ درصدی بوده اند. برآورد حاصل ازتولید ناخالص داخلی برحسب اقلام هزینه نهایی دلالت بر آن دارد که در سال ۱۳۹۹ هزینه های مصرف نهایی بخش خصوصی، هزینه های مصرف نهایی بخش دولتی و تشـکیل سـرمایه ثابـت ناخـالص بـه قیمـت های ثابت سال ۱۳۹۰، به ترتیب از نرخ رشد منفی ۴ دهم، منفی ۲.۳ و منفی ۲.۵ درصدی برخوردار بوده است.
رشد تشکیل سرمایه ثابت
تشکیل سرمایه ثابت ناخالص متشکل از دو بخش ساختمان و ماشین آلات است. نرخ رشد تشکیل سـرمایه ثابـت ناخالص در دو بخش مذکور در سال ۱۳۹۹ نسـبت بـه دوره مشـابه سـال قبـل بـه ترتیـب ۳.۱ و ۹ دهم درصـد بـوده اسـت. نرخ رشد ۳.۱ درصدی تشکیل سرمایه ثابت ناخالص دربخش ساختمان، به سبب افزایش تشـکیل سـرمایه ثابـت ناخـالص ساختمان در بخش خصوصی حاصل شده است. همین طور افـزایش تشـکیل سـرمایه در بخـش ماشـین آلات تولیـد داخـل، باوجود کاهش واردات کالاهای سرمایه ای، سبب رشد ۹/۰ درصـدی سـال ۱۳۹۹ تشـکیل سـرمایه ثابـت ناخـالص در بخش ماشین آلات نسبت به زمان مشابه سال قبل شده است. در زمینه تجارت خارجی و بر طبق محاسبات اولیه، رشد صادرات و واردات کالاها و خـدمات در سـال ۱۳۹۹ (به قیمت های ثابت سال ۱۳۹۰) نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب منفی ۵.۴ و منفی ۲۹.۲ درصد بوده است. همین طور بر طبق جدول مخارج نهایی، درسال ۱۳۹۹ نرخ رشد تولید ناخالص داخلـی بـه قیمت بازار۳.۴ درصد برآورد شده است.
چرا نرخ رشد مثبت شد
شهرام معینی عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان: پاندمی کرونا در بیش از یکسال اخیر موجب شد تا خیلی از کشورها با کاهش قابل توجه نرخ رشد اقتصادی همراه شوند. ایران نیز از این شرایط مستثنا نبود و با توقف و تعلیق کارهای اقتصادی به خصوص در بخش خدمات مواجه گردید. بدین ترتیب باتوجه به سهم بیش از ۵۰ درصدی بخش خدمات از تولید ناخالص داخلی، توقف کارهای خدماتی مانند حمل و نقل، گردشگری و... تأثیر منفی شدیدی در اقتصاد ایران داشت. اما خوشبختانه در سال قبل بتدریج با بهبود شرایط در بیماری کرونا و کاهش قرنطینه ها، طبیعی است که تأثیر مثبتی روی رشد تولید ناخالص داخلی داشته باشد.
بدین ترتیب با شروع فعالیت و افزایش فعالیت قسمتی از کارهای اقتصادی که تمام زیرساخت های آن آماده است، با تکمیل ظرفیت های معطل به سرعت شاهد افزایش تولید در این بخش ها هستیم و در نهایت تولید ناخالص داخلی کشور را با رشد مواجه کرده است. ازسوی دیگر با تغییر دولت در امریکا هرچند هنوز درباب احیای برجام به نتیجه نهایی نرسیده ایم، اما شاهد تضعیف تحریم های دوران ترامپ هستیم. بدین سبب در بخش تولید و صادرات نفت نیز با رشد قابل توجهی مواجه هستیم.
بر این اساس رشد ۳.۶ درصدی برای اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۹ به ثبت رسیده است. اما نمی توان اظهار داشت که این رشد متعارفی شمرده می شود، چونکه همان گونه که اشاره شد، بخش عمده این رشد به سبب ازسرگیری کارهای بخش خدمات و سپس کمرنگ شدن تحریم ها اتفاق افتاده است. این در شرایطی است که برای رشد پایدار در اقتصاد نیازمند افزایش سرمایه گذاری در بخش های مختلف هستیم. در سالهای تحریم و سپس کرونا میزان سرمایه گذاری کم شد و در صورتیکه موتور محرکه سرمایه گذاری یعنی نفت روشن شود، می توان رشد اقتصادی متعارف ۴ درصدی را انتظار داشت.
با افزایش صادرات نفت و کسب درآمد ارزی توسط دولت امکان سرمایه گذاری در بخش های مختلف فراهم می شود. در اقتصاد ایران درآمدهای ارزی تأثیر به سزایی در افزایش تولید دارد. جهت راه اندازی واحدهای تولیدی بخش عمده ای از نیازها در داخل کشور وجود دارد، اما هر واحد تولیدی به سرمایه گذاری ارزی و فناوری نیز نیاز دارد. همانگونه که اشاره شد، درصورتی که امکان صادرات کامل نفت وجود داشته باشد یک رشد اقتصادی ۴ درصدی خواهیم داشت و برای دستیابی به نرخ رشد بالاتر می بایست به سمت رفع محدودیت های خارجی و افزایش سرمایه گذاری در بخش های مختلف رفت. بدین ترتیب به سرانجام رسیدن مذاکرات برجام نقش مهمی در نرخ رشدی که امسال خواهیم داشت، مؤثر است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد موتورهای رشد اقتصاد ۹۹