تفریغ بودجه چیست؟
تفریغ بودجه یکی از اصول اساسی در تعیین سیاست های اقتصادی کشور است که میزان انطباق برنامه ها و بودجه پیشنهادی هر سازمان را با میزان عملکرد آن مورد بررسی قرار داده و از این طریق به رفع ابهامات در زمینه عملکرد سازمان ها اهتمام می ورزد.
با شروع فصل پاییز و آبان ماه هر سال، بودجه به تیتر شماره یک خیلی از مطبوعات و رسانه ها تبدیل گشته و سیل انتقادات، پیشنهادات و نظرات موافقان و مخالفان بودجه هم در فضای رسانه ای جایگاه ویژه ای می یابد.
بسیاری هم گزارش عملکرد بودجه سازمان ها را کافی ندانسته و معتقد به گزارش رسمی تفریغ بودجه هستند تا بتوانند به معیار بسیار مهم تری برای اختصاص بودجه جدید دست یابند. اما آن چه که امکان دارد برای خیلی از متخصصان ساده و مبرهن به نظر برسد و برای عموم کمتر شناخته شده، مفهوم «تفریغ بودجه» است؛ مفهومی که شاید بارها و بارها از تریبون های مختلف شنیده شده، اما کمتر به زبان ساده برای مخاطبان بازگو شده باشد.
تفریغ بودجه چیست؟
تفریغ از نظر لغوی یعنی فارغ ساختن، و تفریغ بودجه در اصطلاح اقتصادی، یعنی فراغت از بودجه یا نتیجه اجرای بودجه است. در لغت نامه «دهخدا» هم تفریغ حساب به معنای، واریز کردن حساب و فارغ شدن از آن مفهوم شده که در عمل هم تفریغ بودجه چنین کاربردی دارد. مسئولیت تفریغ بودجه هم بر عهده «دیوان محاسبات کشور» است که هر ساله با استناد به گزارش های واصله از جانب سازمان های مختلف به دست آمده و طی گزارشی مفصل منتشر و در اختیار عموم قرار می گیرد. موعد قانونی انتشار این گزارش هم در دیماه هر سال است.
بنابر اطلاعات به دست آمده از وب سایت دیوان محاسبات کشور هم تفریغ بودجه به معنای بررسی حساب ها و اسناد در ارتباط با دستگاههای دولتی و انطباق آن با نحوه و میزان هزینه سازمان ها، پروژه ها و پیشرفت آنها بر مبنای لایحه بودجه است. تفریغ بودجه، از دید دیوان نتیجه نهایی نظارت پس از خرج است که یک نوع حسابرسی کلی عملیات مالی دولت به حساب می آید.
با این تفاسیر میتوان گفت تفریغ بودجه به فرایند تسویه بودجه از راه تطبیق اطلاعات صورت حساب عملکرد تهیه شده توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی است که با اطلاعات تهیه شده توسط دیوان محاسبات کشور و تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از آن به دست می آید. ازاین رو تعریف، گزارش تفریغ بودجه به صورت عملیاتی به معنای گزارش یافته های ناشی از فرایند تسویه بودجه و نظرات دیوان محاسبات کشور در مورد اجرای بودجه است.
دیوان محاسبات یکی از سازمان های مهم زیر مجموعه قوه مقننه است. در واقع مجلس شورای اسلامی برای تأمین نیازهای مردم بعنوان وکیل آنها به دولت مأموریت می دهد قانون بودجه کل کشور را مطابق با مقررات مربوط اجرا نماید. مطابق با اصل ۵۵ قانون اساسی دیوان محاسبات، حساب ها و اسناد و مدارک مربوط را برابر قانون جمع آوری و گزارش تفریغ بودجه هر سال را به انضمام نظرات خود به مجلس شورای اسلامی تحویل می دهد. انتشار این گزارش هم درصورتیکه بدان اشاره شد در دسترس عموم قرار می گیرد.
مأموران دیوان هم باید گزارش کار خویش را تحت عنوان «صورت حساب عملکرد بودجه سالانه کشور» که همان عملکرد مالی دولت می باشد، به نهاد بالادستی خود و هیات وزیران ارسال کرده و دیوان محاسبات هم بعنوان عامل کنترل کننده زیر نظر مجلس شورای اسلامی، گزارش تفریغ بودجه را به همراه نظرات کارشناسی خود به مجلس تقدیم می کند. تا قبل از انقلاب و تصویب قانون اساسی، تفریغ بودجه در قانون اساسی جایگاهی نداشت و متولی تغریغ بودجه هم تنها وزارت دارایی بود که هر سال مالی را تا آخر آذرماه سال بعد تهیه و به دیوان ارسال می کرد. دیوان هم مکلف بود ظرف سه ماه لایحه مزبور را رسیدگی کرده و عین لایحه را همراه نظرات خود به دارایی برگرداند تا وزارت مزبور ظرف یک ماه؛ لایحه تفریغ بودجه را به مجلس شورای ملی تقدیم کند. بعد از آن و محاسبات یک دوره مالی تسویه و تفریغ می شد. نخستین لایحه تفریغ بودجه تا قبل از انقلاب در سال ۱۳۳۶ و آخرین آن هم در ارتباط با سال ۱۳۵۲ است.
قانون تفریغ بودجه، بعد از انقلاب اسلامی در تاریخ ۲۲ تیرماه سال ۶۵ و آئین نامه اجرایی آن در تاریخ ۱۳ اردیبهشت سال ۶۶ تصویب گردید. پیش از تصویب مقرر شد دولت و دیوان محاسبات برای به روز کردن گزارش تفریغ بودجه از سال ۱۳۶۱ به بعد با هر تعداد دستگاه هایی که حساب نهایی و صورت های مالی خویش را تنظیم کرده اند، صورت حساب عملکرد سالانه و گزارش تفریغ بودجه را تهیه کنند.
اهداف تفریغ بودجه
تعریف تفریغ بودجه و عملکرد و کارایی آن به اندازه ای است که نیازی به ارائه اهداف آن نیست، با این وجود برای تفریغ بودجه مواردی نظیر: کنترل دقیق اعتبارات اعطائی به دستگاههای اجرائی نسبت به هزینه های انجام شده، دریافت مفاصا حساب از مجلس توسط دولت برای سال بودجه مورد عمل، استفاده در برنامه ریزی های آینده، شناخت کامل نسبت به دستگاه بودجه ای و مدیریت دستگاه ها و در صورت ضرورت جابه جایی عمده و اساسی در اعتبارات امور، فصل و برنامه، شناخت کارآیی دستگاه ها در ارتباط با عملیات اجرائی و مقایسه آن با اعتبارات مصرف شده، انطباق و مقایسه هزینه ها و درآمدها با سیاست ها و اهداف پیشبینی شده در کشور، شناخت کامل مدیریت ها در دستگاههای اجرایی، کمبودها و یافتن ضرورت جابجائی و چگونگی عرضه خدمات توسط دستگاه ها و شناسائی نقاط ضعف و قدرت مجریان امور، شناختن تداخل وظایف دستگاه هایی که کارهای مشابهی را انجام می دهند و انعکاس آن به مراجع ذیربط جهت تصمیم گیری و تحویل کار به افراد متخصص و کاردان، در نظر گرفته شده است.
ساختار گزارش تفریغ بودجه
گزارش تفریغ بودجه کل کشور، معمولاً در چندین جلد تهیه شده و شامل قسمت های۱) گزارش تفریغ تبصره های قانون بودجه کل کشور۲) گزارش تفریغ قسمت های مختلف قانون بودجه و۳) گزارش تفریغ بودجه دستگاهی به تفکیک سازمان های اصلی و دستگاههای تابعه و وزارت خانه هاست.
در گزارش تفریغ بودجه دستگاهی، عملکرد دستگاههای اجرایی استفاده کننده از بودجه کل کشور به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته، و ضمن تبیین میزان موفقیت دستگاههای مزبور در دستیابی به اهداف بودجه ای(در قالب آمار، اطلاعات، جداول و نمودارها)، گزارش های حسابرسی در رابطه با هر دستگاه که در آن موارد واخواهی و با اظهار نظر و پیشنهاد بااهمیتی وجود داشته باشد، بعنوان معیار سنجش عملکرد ذکر شده است. مباحث مندرج در گزارش تفریغ هر دستگاه هم از مقدمه، اهداف و وظایف سازمان اصلی، گزارش تفریغ تبصره های خاص سازمان اصلی، گزارش تفریغ شامل دریافت ها و گزارش های حسابرسی موجود، اطلاعات تفریغ دریافت ها و گزارش های حسابرسی تشکیل شده است. مضاف بر این گزارش تفریغ اعتبارات و گزارشات حسابرسی موجود، شامل اطلاعات تفریغ اعتبارات و گزارش های حسابرسی، گزارش تفریغ اقلام سنواتی و گزارشات حسابرسی موجود، اطلاعات تفریغ اقلام سنواتی و گزارش های حسابرسی، گزارش تفریغ بودجه شرکت ها و گزارش حسابرسی هم است. اطلاعات، تفریغ بودجه شرکت ها در چارچوب جداول خلاصه وضعیت بودجه و منافع و مصارف و گزارش های حسابرسی و سایر موارد هم در چارچوب تحلیل های آماری، نمودارها و... قابل انتشار و پیگیری است.
اصلی ترین دلیل انتشار چنین گزارشی هم مطابق با قانون و فلسفه وجودی مجلس شورای اسلامی است که بعنوان بالاترین نهاد و مرجع تصمیم گیرنده و نماینده مردم با ملاحظه گزارش تفریغ بودجه توسط دیوان محاسبات، باید مطمئن شود که وجوهی را که مطابق قانون بودجه در اختیار دستگاههای دولتی قرار می دهد، به نحو مطلوب مصرف شده است.
منبع: برتریها
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد تفریغ بودجه چیست؟