درگفت وگو با كارشناسان مطرح شد؛ (بخش سوم و پایانی)
سموم قاچاق و بدون مجوز آفت محصولات کشاورزی
برتریها: تهران _ ایرنا _ موضوع مصرف سموم و کودهای شیمیایی در بخش کشاورزی چالشی دیرینه و دغدغه ای جدی بوده که آمارها و اظهارنظرات متناقض و فقدان نظارت دقیق بر استفاده از سموم در محصولات کشاورزی، بر اهمیت این مساله افزوده است.
جهت بررسی وضعیت مصرف سموم در تولیدات کشاورزی و کیفیت محصولات نهایی، پژوهشگر ایرنا در گزارشی تحقیقی - تحلیلی با برخی از مسئولان، کارشناسان و پژوهشگران این حوزه به گفت و گو نشست که درسه شماره گزارش ارائه شده است.
در بخش نخست این گزارش با عنوان«بررسی تهدیدات صادرات محصولات کشاورزی»، به وضعیت محصولات کشاورزی و موارد مستند در حوزه وجود بقایای سموم و کودهای شیمیایی در محصولات پرداخته شد و در بخش دوم نیز با عنوان «حفظ استانداردها در آفت کش ها وسموم ضامن سلامت محصولات کشاورزی» به وضعیت تولید آفت کش های وارداتی و داخلی و کیفیت سموم و مواد اولیه وارداتی و نیز تقلب دراین زمینه پرداخته شد.
«دکتر علی کیانی راد» رییس موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشـاورزی و توسعه روستای، «مسعود گیل آبادی» رییس هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان سموم کشور، «سید جواد نوروزیان» رییس اداره آفت کش های سازمان حفظ نباتات وزارت جهاد کشاورزی، «دکتر ناصر شاهنشوشی» عضو هیات علمی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه فردوسی و «دکتر جواد کریمی» محقق و عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد کارشناسانی بودند که پژوهشگر ایرنا با آنها به گفت و گو نشست.
در بخش سوم و نهایی هم به وضعیت مصرف سموم پرخطر، کم خطر و چالش های نظارت و مدیریت این شرایط و راهکارهای مرتبط پرداخته شده است.
میانگین مصرف سم در ایران ۴۰۰ گرم در هر هکتار است
هر چه میانگین مصرف سموم در محصولات کشاورزی کمتر باشد، تولیدات داخل سلامت بیشتری دارد که این خود امری مهم در امنیت غذایی، سلامت جامعه و ارتقای اقتصاد کشاورزی است که بگفته مسئولان در کشور ما هم در این جهت اقدامات زیادی شده است.
«کیخسرو چنگلوایی» رییس سازمان حفظ نباتات کشور می گوید: در کشور ما میانگین مصرف سم در هر هکتار چهار دهم کیلوگرم (۴۰۰ گرم) است در صورتیکه میانگین مصرف سم در دنیا ۱.۷ کیلوگرم است که این آمار برمبنای سطح زیرکشت و محصول تولیدی مورد مصرف محاسبه می شود.
وی گفت: ژاپن و چین میانگین مصرف سموم شان ۱۲ کیلوگرم در هکتار و آمریکا ۱۱.۵ کیلوگرم در هر هکتار است. در کشور ما میانگین مصرف سموم به علت بالا بودن نرخها و آگاهی نداشتن کشاورزان خرده پا در استفاده بموقع آفات و بیماریها پایین است.
بسیاری از سموم مصرفی کشاورز خارج از سبد مصوب است
طبق آمار اعلامی مسئولان متوسط مصرف سم در کشور حداقل به ازای هر هکتار ۲.۳ کیلوگرم در هکتار است در همین رابطه دکتر«جواد کریمی» عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد می گوید: با وجود آنکه آمار رسمی نشان میدهد که ایران به لحاظ مقدار مصرف آفت کش ها در رده ۵۴ جهان است و از حیث میزان مصرف در هکتار نیز در رده ۱۱۷ قرار دارد با اینحال مساله ورود آفت کش ها از مبادی غیررسمی و غیرقانونی، چه به شکل تکنیکال و یا فرموله شده، مشکلات عدیده ای را باعث شده و می شود.
کریمی می افزاید: خیلی از آفت کش های مزبور از سبد سموم مصوب کارگروه نظارت سموم کشور خارج می باشند از طرف دیگر آنکه ممکنست ترکیب سم وارداتی، همان آفت کش مصوب ولی از تولید کننده ای غیر معتبر باشد.
وی تصریح می کند: در هر حال، وارد شدن این آفت کش ها که قیمت آنها در قیاس با ترکیباتی که به شکل رسمی وارد شده اند، کمتر است، سبب شده بیشتر کشاورزان چاره ای جز خرید این ترکیبات نداشته باشند.
این کارشناس می گوید: بدین سبب طبیعی است که سموم قاچاق وقتی وارد مزرعه می شود نه فقط کارایی مورد انتظار را ندارد بلکه کاربرد آن روی محصول، عواقب ناخوشایندی خواهد داشت که در این خصوص باید ارگان ها و نهادهای ناظر بر تایید و تصویب آفت کش ها، موضوع ثبت ترکیبات آفت کش با نام تجاری (ژنریک) را در دستور کار قرار داده تا امکان ورود ترکیبات خارج از لیست مصوب مقدور نباشد.
برای جبران تبعات خشکسالی از میزان نامتعارف کود بهره می گیرند
نکته مهم دیگر این است که باقیمانده سموم وقتی با نیترات و بقایای حاصل از کود مصرفی مازاد همراه می شود، مشکل جدی تر می شود.
دکتر«ناصر شاهنوشی» استاد دانشگاه فردوسی مشهد استفاده نامتعارف از کود را مساله ای در کنار معضل باقیمانده سموم می داند و می گوید: در تولید محصولات یکی از مسائل ما آنست که در خیلی از مواقع فقط در پی تامین نیازمان بوده ایم و خیلی به مباحث دیگر توجه نکرده ایم. ما کشوری کم آب هستیم و از شیوه های «کم آبیاری» استفاده می نماییم و درمقابل برای جبران این مساله میزان کود مصرفی ما از حد متعارف بیشتر است.
شاهنوشی تصریح می کند: با اینحال در کل مصرف کود و سموم ما از استانداردهای جهانی و میانگین جهانی بیشتر نیست. در حقیقت نمی گویم محصولات ما کاملا سالم می باشد اما اینطور هم نیست که سطح آلودگی آنقدر بالا باشد که نتوانیم به سایر کشورها صادر نماییم.
در کنار مباحثی مانند قاچاق و نیز واردات سموم بی کیفیت و محدودیت واردات به علت تحریم ها، آگاهی نداشتن کشاورزان از چگونگی مصرف سموم و کودها و غیره، شناسنامه نداشتن محصولات تولیدی، عرضه سهل و بی قاعده سموم در مراکز بدون مجوز به عنوان قسمتی از علل آلودگی محصولات کشاورزی مطرح می شوند.
ضرورت صدور شناسنامه برای تولیدات کشاورزی
ساماندهی بخش تولید از مبدا در قالب تهیه شناسنامه برای محصولات کشاورزی در کنار تقویت همکاریهای میان بخشی توسط مجموعه های متولی و دست اندرکار این حوزه هم اقدامی مهم و لازم است تا محصولات سالم و آلوده قابل تشخیص و پیگیری شود.
فروشندگان سموم در شهرهای مختلف، گاهی برای سودجویی بیشتر در جست و جوی آفت کش هایی هستند که تا تاریخ انقضای آنها زمان زیادی نمانده، در صورتیکه این ترکیبات بطور قطع تهدیدکننده سلامت مردم استشاهنوشی عضو هیات علمی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد دراین زمینه تاکید می کند: باید تولید محصولات کشاورزی در کشور به سمت و سویی برود تا امکان صدور کد شناسایی برای محصول تولیدی هر زارع و کشاورز میسر شود.
وی می افزاید: این امکان، به شفافیت پروسه و کیفیت محصولات تولیدی زراعی و باغی کمک شایانی می کند.
به گفته ی ایشان، در وضعیت فعلی و تولید و عرضه فله محصولات، چالش هایی فراوان وجود دارد که هم از منافع مادی زارع کاسته و هم فرصت صادرات را می کاهد و چاره ای جز ساماندهی این وضعیت نداریم.
این محقق حوزه کشاورزی در ادامه می گوید: در حیطه نظارتی نیازمند بازبینی در قوانین در امتداد کارآتر شدن آنها هستیم.
کریمی می افزاید: فروشندگان سموم در شهرهای مختلف، گاهی برای سودجویی بیشتر در جست و جوی آفت کش هایی هستند که تا تاریخ انقضای آنها زمان زیادی نمانده، در صورتیکه این ترکیبات ممکنست از گروه های مهم و پرمصرف سموم باشند که به دلیل ارزان بودن توسط آنان خریداری و با تغییر برچسب یا ظرف مربوطه آنرا عرضه و در محصول تقلب می کنند که بطور قطع تهدیدکننده سلامت مردم است.
وی اظهار می کند: در این میان با وجود ورود ارگان یا نهاد ناظر، تشکیل پرونده و صدور حکم قضایی به علت این که حکم بازدارنده نبوده یا سود فراوانی در این سودای مرگ بار نهفته است، فرد یا افراد خاطی بلافاصله با پرداخت جریمه و تغییر محل کار، رویه سابق خطرناک خودرا ادامه می دهند. بدین سبب تخلفات اینگونه نیازمند آنست که قوانین مرتبط نیز متناسب، بازدارنده و به روز شود.
ضرورت عملکرد فعال تر بخش های نظارتی در زمینه سلامت محصولات غذایی
این استاد دانشگاه معتقد می باشد تنوع و تعدد متولیان و نبود تعادل مناسب در زمینه نظارت بر تولیدات محصولات کشاورزی از چالش های مهم این حوزه است.
کریمی در ادامه با اشاره به اینکه در حوزه محصولات کشاورزی دو مقوله بهداشت و ایمنی مطرح است، می گوید: بهداشت محصولات، ناظر بر مدیریت آفات، بیماری های گیاهی و علف های هرز است که از این میان نظارت برآفت کش ها بر عهده سازمان حفظ نباتات کشور و نظارت بر کود و عناصر مغذی بر عهده معاونت زراعت و باغبانی این وزارتخانه است و متولی تحقیقات در زمینه آفات و آفت کشها در این وزارتخانه، موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور و در حیطه کود و عناصر ماکرو و میکرو هم موسسه تحقیقات خاک و آب مسئول است.
وی ادامه می دهد: در موضوع فلفل های صادراتی به روسیه، تغییر استانداردهای در رابطه با این بخش، پیشتر توسط طرف خارجی اطلاع رسانی دیر هنگام اعلام گردید اما بخش مهم، ارزیابی مقادیر ترکیبات نهاده های شیمیایی و باقی مانده حاصل در محصولات کشاورزی بوده که این مساله به لابراتوار مجهز تجهیزات اندازه گیری مقادیر خیلی کم از ترکیبی خاص و فراهم بودن مواد لازم برای سنجش در کنار کارشناس و تکنسین ماهر نیاز دارد که در بعضی مراکز استان های کشور برقرار است.
کریمی عنوان می کند: از سویی ارزیابی مزبور هزینه بر بوده و این موارد سبب شده تا این سنجش، چندان سهل و در دسترس نباشد.
این استاد دانشگاه تصریح می کند: با ارزیابی کلی شرایط فعلی در کنار همکاری و تعامل نزدیک بخش های دست اندرکار، باید ارگان متولی ثبت و تایید آفت کش ها در موضوع انتخاب و ثبت آفت کش های ژنریک، فعالتر عمل کرده و موضوع نظارت بر سموم وارداتی را به شیوه موثرتری رصد نماید.
وی ادامه می دهد: متولی نظارت بر تایید سموم آفت کش کشاورزی، هیات نظارت بر سموم است که در سال ۱۳۴۶ تصویب و تشکیل شد. این مجموعه نهادی بین سازمانی بوده و نمایندگان آن از وزارت بهداشت، سازمان پزشـکی قانونی کشور، مؤسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور، انستیتو تحقیقات تغذیه و صنـایع غـذایی کشور، سازمان حفاظت محیط زیست و دو نماینـده منتخب وزیر جهاد کشاورزی، مـدیرکل دفترآفت کش ها و دبیر هیات نظارت بر سموم تشکیل شده که این ترکیب، اهمیت موضوع را نشان میدهد.
دکتر کریمی می گوید: بخش غذا و داروی وزارت بهداشت نیز برمبنای رسالت وتعهد در قبال ایمنی و سلامت غذا، لازم است موضوع را با جدیت و منظم و با تامین ابزار و مواد لازم و نیروی انسانی ماهر، دنبال کند. قانون مشخص کرده چنانچه محصول کشاورزی به علت بالا بودن باقی مانده های سموم و کودهای شیمیایی امحاء شد، باید بیمه تضمین کیفیت تولید و خسارت کشاورز از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پرداخت گردد، اما این قانون هنوز اجرائی نشده است.
آگاهی تولید کننده و صادرکننده نیاز اولیه
ارتقاء سواد و دانش تخصصی کشاورزان هم راهکاری دیگر برای کاستن از میزان آلودگی تولیدات کشاورزی مطرح می شود برای اینکه آگاهی نداشتن کشاورزان در مورد نوع، شیوه و زمان مصرف سموم، خود چالشی جدی است و می تواند به کاهش میزان آلودگی محصولات کمک نماید.
«مهدی حسینی» رییس انجمن وارد کنندگان سم و کود کشور نیز می گوید: آگاهی نداشتن کشاورز از زمان استفاده از سموم و انتخاب نوع آن سبب شده تا برخی محصولات کشاورزی صادراتی مرجوع شوند.
آگاهی نداشتن کشاورز از زمان استفاده از سموم و انتخاب نوع سموم مناسب برای هر محصول باعث شده است برخی محصولات کشاورزی صادراتی مرجوع شوند
وی می افزاید: کشاورز باید بداند چه زمانی از این سموم استفاده نماید که اثرات آن در محصول باقی نماند؛ آموزش دراین زمینه وظیفه سازمان حفظ نباتات و سازمان ترویج است.
«نوروزیان» مدیرکل دفتر آفت کش های سازمان حفظ نباتات کشور هم در این رابطه معتقد است: آن روزها که هرچیزی تولید وصادر می شد؛ گذشت. امروز صادر کننده و تولید کننده باید از الزامات کشورهای هدف باخبر بوده و آنها را در تولیدات خود پیاده کنند.
نوروزیان یکی از اشکالات جدی در زمینه آلودگی سموم را استفاده نادرست باغدار و کشاورز از سموم دانسته و می گوید: اگر کشاورزان و باغداران به این موارد توجه نمایند این مشکل تا حد زیادی کاسته می شود، حال آنکه در بعضی موارد کشاورزان بمحض مواجه شدن با آفت، به سم فروش مراجعه می کند.
سخن پایانی این که مساله باقیمانده سموم وکودهای شیمیایی اگر نگوییم امروز بحران؛ حداقل چالشی اساسی در زمینه سلامت محصولات کشاورزی در جامعه است که در برنامه های توسعه ای کشور هم مطرح و مورد تاکید بوده است.
بسیاری از مسئولان و فعالان بخش کشاورزی، وجود متولیان گوناگون و پاسخگو نبودن، بی توجهی به تولید ۲۵ درصدی محصولات سالم در برنامه پنجم توسعه، نبود شناسنامه تولیدی برای محصولات کشاورزی، نبود متولی در بحث توسعه صادرات غیرنفتی را دلیل وجود چنین شرایطی برای محصولات کشاورزی در کشور مطرح می کنند.
آن ها معتقدند تا آن زمان که تمهیدات کافی برای حل این مشکلات اندیشیده نشود، صادرات محصولات کشاورزی تولید داخل به جایگاه اصلی خود نمی رسد. دراین زمینه پیش از هر چیز تعهد، تعامل و همکاری متولیان گوناگون این حوزه و انجام وظایف برای مدیریت کامل تولید این محصولات از مزرعه تا صادرات در قالب ایجاد شناسنامه حائز اهمیت می باشد و به تبع آن نظارت کامل و دقیق بر تولید، صدور بهینه این محصولات و در عین حال حساسیت و دقت بر واردات مواد غذایی بمنظور تامین و حفظ سلامت جامعه و امنیت غذایی نیز باید مدنظر سیاست گذران و همین طور تولیدکننده ها، صادرکننده ها و وارد کننده های این حوزه قرار گیرد.
منبع: bartariha.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد سموم قاچاق و بدون مجوز آفت محصولات کشاورزی