پیشنهادی برای حوزه بهداشت روان؛
بهداشت روان را جدی بگیریم
این روزها کمتر کسی است که منکر وضعیت نابسامان سلامت روانی مردم باشد؛ از گرانی های ناشی از یک دهه تحریم ظالمانه و غیرانسانی غرب تا مصیبت کرونا و بی تدبیری های گذشته، همگی شرایط جامعه را به سویی برده که اخبار و آمار نگران کننده ای از شیوع اختلال های روانی منتشر می شود.
این وضعیت سبب تکرار مداوم هشدارهای متخصصان حوزه روان شده و حتی برخی مسئولان نیز در مناسبت های مختلف، اوضاع روانی جامعه را نامناسب توصیف می کنند.
دی ماه ۱۳۹۸ یعنی ۲ ماه قبل از همه گیری کووید-۱۹، «سعید نمکی» وزیر وقت بهداشت کشورمان اظهار داشته بود: «متاسفانه یکی از عرصه هایی که به شدت گرفتار مشکل هستیم و من بعنوان وزیر بهداشت، اعلان خطر می کنم، بخش بهداشت روان جامعه است».
دو سال بعد و بلافاصله بعد از رای اعتماد مجلس به وزیر جدید بهداشت در شهریور ۱۴۰۰، نیز «انجمن علمی روان درمانی ایران» در نامه ای به «بهرام عین اللهی» در مورد نتایج ناشی از اختلال های روانی هشدار داده و «رکود اقتصادی و بیکاری فزاینده، کاهش شدید درآمد خانوارها و تشدید نابرابری اقتصادی» را از دلیلهای افزایش این اختلال های در جامعه برشمرد و خواهان اقدامات ضروری از طرف وزارت بهداشت شده بود.
هشدار آذرماه گذشته دکتر «علیرضا زالی» رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و فرمانده ستاد کرونای تهران نیز بار دیگر نگاه ها را متوجه شیوع حیرت آور اختلال های روان شناختی در جامعه کرد؛ به حدی که هر انسان مسئول و متعهدی را متاثر ساخت.
قصه پرغصه «سلامت روان» در ایران
در این نوشتار قصد تکرار مکررات و بازگویی قصه پرآب چشم روان شناسی در کشورمان را ندارم و تنها برای تدقیق بحث اصلی، به صورت خلاصه به عناوین مهمترین معضلات حوزه مشاوره و روان شناسی اشاره می کنم:
۱. نداشتن هیچ نوع پوشش بیمه ای پایه برای مشاوره روان شناسی (با وجودی که سال هاست پیش نویس قانون بیمه مشاوره، در کشوی میز مسئولان خاک می خورد!)
۲. تداوم سیطره وزارت بهداشت و نگاه فقط زیستی و پزشکی به مقوله بهداشت روان
۳. مشکلات و اختلاف های دو نهاد وزارت بهداشت و سازمان نظام روان شناسی و مشاوره
۴. فرهنگ پایین مراجعه به مشاور و روان شناس حتی در بین مدیران و مسئولان
۵. مشکل پروسه بسیار زمان بر و کاغذبازی شگفت در اعطای پروانه فعالیت به مشاوران و روان شناسان (باوجود جامعه چندده هزارنفری دانش آموختگان این رشته ها)
۶. انحصار اعطای مجوز فعالیت به روان شناسان در دست عده ای معدود
۷. مشکل کارورزی و کمبود مهارت تجربی و بالینی دانش آموختگان دانشگاه ها
۸. گرانی تعرفه خدمات مشاوره و محرومیت بیشتر مردم از این خدمت
و...
برمبنای مدل موفق بیمارستان ها و درمانگاه های خیریه در کشور که ریشه در فرهنگ دینی و نوع دوستی ایرانیان دارد، می توان با تاسیس کلینیک های خیریه مشاوره، علاوه بر گسترش ارائه خدمات مشاوره ای ارزان به مردم، برای بخش زیادی از روان شناسان اشتغال آفرید.لعن تاریکی یا برافروختن شمع؟
در شرایطی که آمار بیماری ها و مشکلات روانی هر روز بیشتر می شود و مشکلات اداری و حکمرانی نادرست حوزه «بهداشت روان»، ریشه دار شده، متاسفانه انواع و اقسام آسیب های اجتماعی درحال افزایش است که اگر نگوییم همگی، بیشتر آنها معلول یا موجد اختلال های روانی هستند؛ از افزایش تاسف بار آمار طلاق و لطمه به خود تا نزاع های خانوادگی و خیابانی، مشاجره های لفظی، رشد اعتیاد و کاهش سن مبتلاشدن به آن، بی خانمانی و کارتن خوابی و....
در این اوضاع، می توان همچنان انتقاد نمود و برآشفت و مدام به تنور ناامیدی و سیاه نمایی دمید؛ یا می توان همچنان منتظر ماند تا در آینده ای نامعلوم، مشکلات روانی در کشورمان شاید به آرامی حل شود و...؛ اما مطابق با جمله معروف «به جای لعنت فرستادن به تاریکی، شمعی روشن کنید»، می شود راه حل های میانی یا ممکن را نیز برشمرد و به جامعه فرهیخته متخصصان و مسئولان کشور ارائه داد.
آنچه در زیر می آید، یکی از راه حل های ممکن در وضعیت فعلی است که می تواند الگوی موفقی در توسعه و ارتقای بهداشت روان جامعه باشد؛ حتی اگر در ابتدا فقط برای عده ای محدود باشد.
پیشنهاد کلینیک های خیریه روان شناسی و مشاوره
برمبنای مدل موفق بیمارستان ها و درمانگاه های خیریه در کشور که ریشه در فرهنگ دینی و نوع دوستی ایرانیان دارد، می توان با تاسیس کلینیک های خیریه مشاوره، علاوه بر گسترش ارائه خدمات مشاوره ای ارزان به مردم، برای بخش زیادی از روان شناسان اشتغال آفرید.
در فرهنگ ما سفارش به وقف و «باقی الصالحات» چنان در تار و پود فکری مردم ریشه دارد که نمونه های موفق آنرا می توان در خیران مدرسه ساز و بیمارستان ساز سراغ گرفت. برخی مراکز پزشکی خیریه طبق موقوفه ها و اساسنامه ها بر این اساس استوارند که فرد توانمند در هنگام دریافت خدمات، همه پول و هزینه خدمات درمانی دریافتی خودرا بدهد اما فرد نیازمند وقتی نتواند این تعرفه و هزینه را پرداخت کند، این مراکز درمانی خیریه و موقوفه به داد او می رسند و همه خدمات او را را یگان یا ارزان انجام می دهند.
در بیشتر این مراکز، خیّر (یا خیران) یا زمین را اهدا می کند یا ساختمان و یا دستگاه (تجهیزات پزشکی) را؛ اما بقیه کارها همانند بخش خصوصی است؛ از تامین پزشک، پرستار و....
آمارها چه می گویند؟
دکتر «ولید دنده بر» رییس بیمارستان خیریه حضرت صدیقه زهرا(س) و عضو کمیته بیمارستان های خیریه کشور می گوید: در کشور حدود ۴۷ بیمارستان خیریه و ۳۰۰ مرکز دیالیز، جراحی محدود و درمانگاه خیریه داریم و در تهران ۱۱ بیمارستان و ۹۵ درمانگاه خیریه فعالیت می نمایند اما بگفته «حسینعلی شهریاری» دبیرکل «مجمع خیرین تامین سلامت کشور، «در حال حاضر ۷۵ بیمارستان خیرساز در کشور، کار خدمت رسانی به مردم و مراجعان را برعهده دارند».
جدا از میزان و دقت آمار، آنچه اهمیت دارد، ارزش و اهمیت فعالیت های نیکوکارانه در زمینه پزشکی و رواج آن است؛ به گونه ای که پیشینه شماری از این مراکز، به بالای ۶۰ سال هم می رسد و خوشبختانه هم اکنون، در خیلی از رشته های تخصصی پزشکی از قلب و کلیه (دیالیز) تا صرع و دیابت و ام اس را پوشش می دهند.
هم اکنون، فقط ۲ یا ۳ نهاد (و نه بیمارستان یا کلینیک) خیریه در زمینه روان حضور دارند که عمر آنها بیشتر از ۲ سال نیست و تازه، یکی از آنها هم مربوط به حوزه روان پزشکی است و نه روان شناسیبا این پیشینه درخشان در نیکوکاری پزشکی، به نظر می رسد چنانچه خیران و نیکوکاران کشور به ارزش و اهمیت فوق العاده مشاوره و روان شناسی پی ببرند، بطور قطع وارد این حوزه نیز خواهند شد و افراد نیازمند بسیاری تحت پوشش خدمات آن قرار خواهند گرفت؛ افرادی که نیازمند مشاوره های تخصصی هستند اما اوضاع معیشتی فعلی، توان پرداخت تعرفه های بخش خصوصی را برایشان دشوار یا ناممکن کرده است.
در حال حاضر، فقط ۲ یا ۳ نهاد (و نه بیمارستان یا کلینیک) خیریه در زمینه روان حضور دارند که عمر آنها بیشتر از ۲ سال نیست و تازه، یکی از آنها هم مربوط به حوزه روان پزشکی است و نه روان شناسی؛ همچون «خیریه انجمن پشتیبانی از بیماران و بیمارستان روان پزشکی ایران» که چنانچه از نامش پیداست، مربوط به بستری های بیمارستان روان پزشکی است. از آن سو، برخی درمانگاه های خیریه بخشی به نام مشاوره دارند که بیشتر موارد یا تعطیلست یا پوشش اندکی داشته و در فرع خدمات پزشکی قرار دارند و عموم مردم نیازمند نیز از آنها بی اطلاع اند.
به این ترتیب جای خالی کلینیک های خیرساز و نیکوکارانه در کشور برای حوزه مشاوره و روان شناسی بسیار محسوس است و در صورت شروع ساخت این مراکز، می توان انتظار داشت در میان مدت، چاره ساز مشکلات روانی بخش های بزرگی از افرادی باشد که در غیاب پوشش بیمه، توان پرداخت تعرفه آزاد مشاوره را ندارند.
البته یک راهکار دیگر، استفاده از ظرفیت کار جهادی در زمینه مشاوره و روان شناسی است که در مطلبی مجزا به آن خواهیم پرداخت.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد بهداشت روان را جدی بگیریم