از بنیانگذاری كنوانسیون رامسر تا آتشی كه به جان تالاب ها افتاده:
آتش به جان تالاب ها هر 12 روز یک بار
برتریها: بررسی گزارش های رسانه ای نشان میدهد از سال 1395 تاکنون، هر 12 روز یک دفعه یکی از تالاب های ایران دستخوش حریق شده است و این رخداد، پرسش های زیادی را مطرح می کند.
ایران نزدیک به ۳ میلیون هکتار تالاب دارد که این میزان با ارتباط تنگاتنگی که بین انسان، حیوانات، گیاهان و منابع آبی ایجاد شده، نقش عمده و مهمی در تعدیل آب و هوایی کشور و اقلیم منحصر به فرد کشور داشته و دارد. تا جایی که در سال ۱۳۵۰ (۱۹۷۱) بنابر اهمیت نقش جدی این تالاب ها در تعادل اکوسیستم ایران، کشورمان پیشگام و بنیانگذار کنوانسیون بین المللی «رامسر» شد.
این کنوانسیون و معاهده بین المللی برای صیانت از تالاب ها، حیوانات و گیاهان وابسته به آن ها(به ویژه پرندگان آبزی) است که در ابتدا به امضای نمایندگان ۱۸ کشور شرکت کننده رسید اما هم اکنون این پیمان ۲ هزار و ۴۱۲ مکان به وسعت بیش از ۲۵۴ هزار هکتار در ۱۷۱ کشور را پوشش می دهد.
هرچند ایران در سال ۱۳۵۰ بنیانگذار این معاهده بین المللی در صیانت از تالاب ها بود اما امروزه تالاب هایش از حال و روز خوشی برخوردار نیست و اگر بگوییم رمقی برای آن باقی نمانده و اراده ای هم برای حفاظت و نگهداری از آنها نیست، سخن به بی راهه نرانده ایم.
متاسفانه بررسی میزان حریق تالاب ها در ۵.۵ سال قبل نشان میدهد هر ۲ ماه یکبار ۵ تالاب ایران طعمه حریق شده و این چیزی نیست که بتوان بسادگی از کنار آن گذر کردمتاسفانه بررسی میزان حریق تالاب ها در ۵.۵ سال قبل نشان میدهد تقریباً هر ۲ ماه یکبار ۵ تالاب ایران طعمه حریق شده و این چیزی نیست که بتوان بسادگی از کنار آن گذر کرد.
تالاب هایی که درحال سوختن هستند
تاکنون تعداد ۲۲۶ تالاب در ایران شناسایی شده که تا سال ۱۳۹۷ تعداد ۲۵ مورد از آنها در زمره تالاب های بین المللی ثبت شده در کنوانسیون رامسر هستند. اما نکته جالب اینجاست که از سال ۱۳۹۵ تا حالا تعداد قابل توجهی از تالاب های ایران در آتش سوختند که هر سال بر تعداد آن نیز افزوده شده است.
به استناد گزارش های رسانه ای ایرنا، از سال ۱۳۹۵ تا شهریور ۱۴۰۱، ۱۷۳ بار تالاب های ایران گرفتار حریق شده اند. این یعنی از سال ۹۵ تا حالا به صورت میانگین تقریباً هر ۱۲ روز یکبار، یکی از تالاب های ایران گرفتار حریق شده است.
بیشترین تعداد دفعات حریق نیز مربوط به استان مازندران بوده که در ۵.۵ سال بیش از ۵۰ بار تالاب های آن گرفتار حریق شده و تالاب میانکاله با رکورد ۳۹ بار آتش سوزی، بیشترین تعداد حریق را به خود مختص کرده است. بعد از آن نیز تالاب میانگران ایذه در استان خوزستان(۱۴ بار)، تالاب انزلی در استان گیلان(۱۳ بار)، تالاب هورالعظیم در استان خوزستان و زریبار در استان کردستان هریک ۱۲ بار در این سال ها با حریق رو به رو شده اند.
این آمار و ارقام زمانی بیشتر جلب توجه می کند که بدانیم استان مازندران فقط ۷ تالاب را در خود جای داده است. از این تعداد، گزارش حریق مربوط به دو تالاب «میانکاله» و «لپو زاغمرز» بهشهر بوده و سایر تالاب ها گزارشی از حریق ندارند. تالاب لپو زاغمرز بهشهر در ضلع غربی تالاب میانکاله قرار دارد که این تالاب نیز ۱۱ بار مورد حریق واقع شده که بیشترین تعداد حریق مربوط به سال ۱۳۹۶ است با آمار ۱۰ بار در سال.
اما این تعداد حریق در مورد دو تالاب مورد اشاره، می تواند حاوی نکات بسیار مهمی باشد. تالاب میانکاله در حالی بیشترین تعداد حریق را به خود اختصاص داده که پروژه ساخت پتروشیمی میانکاله در اوایل امسال واکنش های بسیار زیادی را از جانب فعالان محیط زیستی در پی داشت.
اما از همه جالب تر، واکنش «عیسی کلانتری» رییس سابق سازمان صیانت از محیط زیست (در سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ )بود که ضمن موافقت علنی با پروژه پتروشیمی میانکاله، این تالاب باارزش را تنها «یک قطعه زمین ۹۰ هکتاری با قابلیت تولید علوفه خواند، نه یک تالاب بین المللی باارزش به عنوان «ذخیره گاه زیست کره»!
این همان تفکری است که تا به امروز سنگین ترین زیان ها را بر پیکره محیط زیست کشورمان وارد کرده است.
هرچند هیچ دلیلی در خصوص حریق عمدی میانکاله تا حالا رسانه ای نشده اما در نظر داشتن چنین تفکری با میزان حریق این تالاب، به مفهوم چراغ سبزی بوده که در سالهای گذشته به سودجویان داده شده است.
روند حریق از سال ۹۵ به چه صورت بوده است؟
بررسی روند حریق تالاب های ایران برحسب سالهای حریق حاوی نکات مهمی است.
چنانچه نمودار مورد اشاره نشان میدهد بیشترین میزان حریق مربوط به سال ۱۳۹۶ یعنی نخستین سال شروع به کار کلانتری در سازمان صیانت از محیط زیست است. در این سال تالاب های ایران ۴۱ بار(هر ۹ روز) گرفتار حریق شدند. این امر به این معناست که در هر ماه، آتش بیش از ۳ بار بخش های مهمی از تالاب ها را سوزانده است.
چنانچه پیش تر نیز بدان اشاره شد، مازندران با ۵۰ بار حریق در ۵.۵ سال رکورددار بالاترین تعداد حریق است و اگر این آمار را با تعداد دفعات حریق دو تالاب میانکاله و لپو(بهشهر) که تقریباً در یک منطقه قرار دارند، در نظر بگیریم، درخواهیم یافت که این دو تالاب در سال ۱۳۹۶ بیش از ۱۷ بار طعمه حریق شدند. هرچند در سالهای آتی نیز چنین واقعه دلخراشی تکرار شده اما همچنان بیشترین تعداد مربوط به سال ۱۳۹۶ و سپس سال ۱۳۹۹ است که ۱۳ بار این تالاب مهم بین المللی گرفتار حریق شده و متاسفانه از آن سال تا خرداد امسال این تالاب بیش از ۱۱ بار دیگر هم گرفتار حریق شد.
نکته بعدی در باره تالاب های خوزستان است که پس از تالاب های مازندران بیشترین تعداد حریق را به خود اختصاص داده اند. تالاب های «میانگران» و «بندون» در شهرستان ایذه، «هورالعظیم» در دشت آزادگان و «شیمبار» در اندیکا، نیز در رده تالاب هایی بودند که هریک در این ۵ و نیم سال اخیر به ترتیب ۱۴، ۱۲ و ۹ بار طعمه حریق شدند.
تالاب «میانگران» و «بندون» در ایذه در جایگاه دوم تعداد حریق تالاب های ایران قرار دارند که این مساله پس از گفت وگوی کارشناس ایرنا با «هژیر کیانی» متخصص و فعال محیط زیست در خوزستان، پرده از مسایل بسیار جدی و مهم برداشت.
به گفته ی ایشان، نزدیک به ۱۵ سال پیش و با مصوبه شورای اداری شهرستان ایذه، اراضی تالاب بندون در اختیار سازمان مسکن و شهرسازی قرار گرفته و زمینهای این تالاب به بهانه های مختلف مورد تجاوز و ساخت و ساز واقع شد. متاسفانه حریم تالاب میانگران هم به علت بی توجهی سازمان صیانت از محیط زیست و با وجود تلاش کنشگران محیط زیست، همچنان معین نیست و با سهل انگاری مسئولان شهری، هرساله و به بهانه توسعه زمینهای زیرکشت، بخش های زیادی از تالاب، هر ساله در شهریورماه مورد هجوم حریق های عمدی قرار می گیرد تا فرصت بهتر و بیشتری برای سودجویان فراهم آورد.
چنین وضعیتی در ارتباط با تالاب انزلی که سومین رتبه حریق را در این سال ها به خود اختصاص داده نیز صادق است. گزارش های رسانه ای نشان میدهد بیشتر حریق های این تالاب باارزش عمدی بوده و گزارش دستگیری آنها نیز بارها از رسانه ها اعلام شده است اما در کمتر از دوماه، گزارش دیگری از حریق و حریق رسانه ای می شود.
تالاب انزلی در ۶ ماه امسال، چهار مرتبه گرفتار حریق شده که گزارش رسانه ها از عمدی بودن آن حکایت دارد.
جمع بندی
در قرن نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم میلادی هنگامی که زهکشی تالاب ها و تبدیل آنها به کاربری های دیگر امری عادی بود تعریف تالاب اهمیت چندانی نداشت چون برای آن ارزشی قائل نبودند اما از دهه ۱۹۷۰ به بعد که اهمیت تالاب ها در سطح جهان(کنوانسیون رامسر) عنوان شد، نیاز به داشتن تعریف دقیق از تالاب ها نیز اهمیت یافت. این نتیجه بدست آمد که تالاب بسیار با اهمیت تر از تعریف هر اکوسیستم دیگری است و سیاست دولت ها در برخورد با مساله مدیریت تالاب ها، بستگی به این تعاریف خواهد داشت.
ارزش تالاب ها در اکوسیستم طبیعی و انسانی برکسی پوشیده نیست. تالاب ها همچون مولدترین محیط های جهان هستند؛ این اکوسیستم ها گهواره های تنوع زیستی دنیا بوده که با فراهم ساختن آب و قابلیت زادآوری اولیه، نقش مهمی در بقای انواع گونه های گیاهان و جانوری وابسته به خود ایفا می کنند.
ذخیره سازی آب، حفاظت در مقابل طوفان و کاهش تخریب سیل، تثبیت خطوط ساحلی و مهار فرسایش، تقویت آب های زیرزمینی، پالایش آب بوسیله تثبیت عناصر محلول، رسوبات و دیگر آلودگی ها و تعدیل آب و هوای محلی همچون مهم ترین دلیلهای اهمیت تالاب ها هستند.
به لحاظ ارزش های اقتصادی نیز تالاب ها، در حفظ ذخایر ژنی گیاهی و جانوری، تامین آب (کیفی و کمی)، آبزی پروری، تولید محصولات کشاورزی، تولید چوب، تامین انرژی، تولید مواد لجنی و گیاهی، حمل و نقل و کاربردهای تفریحی و گردشگری تاثیر بسیار بالایی دارند. علاوه بر اینکه قسمتی از میراث فرهنگی بشر بوده، با باورهای جهان شناسی و مذهبی رابطه داشته، منشا تعالی زیبایی شناختی بوده، پناهگاه هایی برای حیات وحش به وجود آورده و شالوده سنن مهم بومی را شکل می دهند.
بسیاری از کشورهای جهان در نیمه اول قرن بیستم بخش زیادی از تالاب های خودرا تبدیل به اراضی کشاورزی کردند اما با گذشت بیش از ۴۰ سال متوجه آثار زیان بار آن شده و به احیای تالاب های خود روی آوردندبسیاری از کشورهای جهان در نیمه اول قرن بیستم بخش زیادی از تالاب های خودرا تبدیل به اراضی کشاورزی کردند، اما با گذشت بیش از ۴۰ سال متوجه آثار زیان بار آن شده و به احیای تالاب های خود روی آوردند.
تخریب تالاب به هر بهانه ای برابر با امضای سند نابودی زندگی در ایران است. در ارتباط با نیازهای بشری و نیاز به ساخت وساز هم جای هیچ نوع تردیدی نیست اما روش حل این مساله از بین بردن تالاب نیست.
بررسی یک مساله و در نظر داشتن همه ابعاد آن، از علت های بروز تا فرصت ها و تهدیدها، همگی برای برطرف نمودن یک مشکل باید در نظر گرفته شود و این همان چیزی است که از مدت ها قبل دانشگاه ها و مراکز پژوهشی علمی کشور راه حل و مسیر آنرا مشخص کرده اند.
منبع: برتریها
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد آتش به جان تالاب ها هر 12 روز یک بار