فرهنگ اصطلاحات عامیانه همدان جورچینی از تاریخ مادستان
برتریها: كتاب ˮفرهنگ اصطلاحات عامیانه همدانˮ اندوخته ای باارزش از گویش اصیل همدانی است كه در گذر زمان رنگ باخته، گویشی غنی از اصلاحات، كنایه ها و ضرب المثل های رایج مردمان دیار هگمتانه كه دیر یا زود باید فقط لابه لای صفحه كتابها پیدایشان كرده و غبطه بخوریم.
بخش عظیمی از ادبیات و فرهنگ هر جامعه را ذوق و هنر مردم كوچه و بازار با زبان ها و گویش های محلی تشكیل می دهد.
خوشبختانه از دوران مشروطه زبان مردم عادی در آثار ادبی راه یافته و بر غنای آن افزوده است.
اما امروزه از گویش اصیل همدانی در این شهر چندان اثری باقی نمانده است حتی از معدود مردم اصیل این شهر نیز كمتر كسی به گویش قدیم تكلم می كند.
عوامل مختلفی این امر را رقم زده است كه مهمترین عامل مهاجرت های گسترده تركها، كردها و... به همدان دانسته اند.
بافت جمعیتی مهاجر كه بر ساكنان بومی همدان غلبه كرده، برخلاف مهاجران شهر تهران كه گویش آن شهر را پذیرفته و به كار می برند، گویش این مردم را تحت تاثیر قرار داده است چنانكه امروز كمتر نشانی از كاربرد این گویش شنیده می شود.
گویش های مختلف یك زبان بر هم اثر می گذارند و یا در هم استحاله می شوند و آنها كه كاربران بیشتری دارند سایرین را در خود حل می كنند.
چنانكه گویش تهرانی امروز بیشتر گویش ها را تحت تاثیر خود گرفته است و گویش وَران خیلی از جمله همدانی به گویش تهرانی تكلم می كنند.
به رغم تمدن كهن این شهر و وجود ادیبان، دانشمندان و مورخان بزرگ، هیچ اثر مكتوبی از زبان گفتاری مردم همدان در سده های پیشین بر جای نمانده و نشانه ای از چند و چون آن نیز در دست نیست.
تنها نمونه ای از گویش محلی كه زبان شناسان از آن یاد می كنند، دوبیتی باباطاهر است كه آنرا نمونه ای از زبان پهلوی می دانند.
هر چند پهلوی نیز گویش خاص مردم همدان نبوده و به گویش مردم قسمتهای وسیعی از ایران شامل اصفهان، ری، همدان، نهاوند و آذربایجان اطلاق می شده است.
اگر پهلوی را زبان گفتار مردم همدان در نظر بگیریم و دوبیتی های باباطاهر را نیز نمونه ای از آن بدانیم، باز راه به جایی نمی بریم؛ برای اینكه همین دوبیتی ها هم در طول زمان دستخوش تغییراتی شده است.
چنان كه نسخه های بازشناخته پیشین با نسخه های جدیدتر تفاوت بسیاری دارد. آنچه در مورد گویش همدانی مسلم و مشهود است، تغییر و تحول سریع در آن است.
مقایسه چگونگی گویش مردمان صدسال پیش این دیار با گویش امروز، گواه این ادعاست.
چنانكه تفاوت گویش پدربزرگان ما با گویش خود ما و در نهایت گویش فرزندان و نوادگان در قرن اخیر كاملا محسوس می باشد.
در كتاب "فرهنگ اصطلاحات عامیانه همدان" ضرب المثل ها، كنایات، اصطلاحات و واژه های مخصوص اقشار مختلف، ترانه های كودكان و در نهایت آنچه به این خرده فرهنگ مربوط است در حد توان و بضاعت مولف گردآوری شده است.
هدف از تدوین این اثر جمع آوری اصطلاحات امثال كنایات و لطایفی است كه در این گویش به كار می رفته و بیان كننده قسمتی از فرهنگ، عقاید، سنن و هنجارهای اجتماعی مردم این سرزمین است و می تواند منبعی از فرهنگ عامه اقوام مختلف ایرانی تدوین نگردیده، این اثر و آثار مشابه آن در سایر گویش ها می تواند در آینده به صورت فرهنگی جامع درآید.
محمدعلی نورویون مولف این كتاب می گوید: عمده نمونه ها آنهایی است كه از كودكی از اطرافیان شنیده و در حافظه ام اندوخته شده بود، بخشی را هم افراد خانواده، دوستان و آشنایان محبت كردند و در اختیار گذاشتند.
نمونه هایی از این گویش شیرین را با هم می خوایم:
تا كِچَل قَنج كُنِه، عروسی تِمامِه = تا كچل خودرا آرایش كند عروسی تمام است یعنی با پرداختن به حاشیه فرصت را از بین نبر.
پَلوم قِسَمی نِداری! = پیش من قسمی نداری یعنی حرفم را باور كن.
بالا بالاها جا نیس، پاین پاینارَم نی می نیشه = بالا بالاها جا نیست، پایین پایین ها هم نمی نشیند یعنی در عین فقر و درویشی فرد مغرور و متكبری است.
بِچِه دار همیشه به دار، این كنایه هم در بیان رنج و عذاب تربیت فرزند به كار می رود.
اَ آتیشش گرم نِشُدیم، دودِشَم كورِمان كرد = از آتش آن گرم نشدیم دودش هم كورمان كرد یعنی به امید سود آمدیم اما ضرر كردیم.
"فرهنگ اصطلاحات عامیانه همدانی" سرشار از این اصطلاحات، امثال و ترانه هاست كه قسمتی از فرهنگ كهن سرزمین هگمتانه است كه توسط حوزه هنری همدان با شمارگان ۱۱۰۰ نسخه چاپ شد.
منبع: برتریها
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد فرهنگ اصطلاحات عامیانه همدان جورچینی از تاریخ مادستان