نظام آموزش وپرورش چگونه در چند سال اخیر به کمبود معلم مبتلا شد
برتریها: کمبود معلم و فضای آموزشی در صورتیکه جمعیت دانش آموزی کشور در دهه گذشته بالا رفته است، بازهم یکی از چالش های نظام آموزش وپرورش است. این مشکل نه فقط بر کیفیت آموزش تأثیر می گذارد بلکه آینده تحصیلی نسل های بعد را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.
گروه جامعه ایرنا- جمعیت دانش آموزی کشور برمبنای آمارهای رسمی در سال ۱۳۹۲ حدود ۱۲ میلیون نفر و الان این رقم به حدود ۱۷ میلیون نفر رسیده است و پیش بینی می شود تا سال ۱۴۰۸ تعداد دانش آموزان حدودا ثابت بماند و بعد از آن تا سال ۱۴۱۲ مجدد کم شود اما روند رشد سریع جمعیت در دهه گذشته نشان دهنده نیاز مداوم به گسترش زیرساخت ها و نیروی انسانی است.
در طول یک دهه گذشته، بالاتر از ۲۴ هزار مدرسه جدید در کشور تولید شده است که شامل بالاتر از ۱۱۷ هزار کلاس درس است. این اقدامات برای پاسخگویی به افزایش جمعیت دانش آموزی انجام شده اما هنوز کمبود معلم به عنوان یکی از مهم ترین مشکلات باقیمانده است. استان هایی مانند البرز، شهرستان تهران، همدان و خراسان رضوی بیشترین کسری نیروهای آموزشی را دارند.
کمبود معلم در مهر ۱۴۰۲ و تبعات آن
در مهر ۱۴۰۲، اوج کمبود معلم گزارش شد؛ آموزش وپرورش حدود ۱۷۹ هزار معلم کمبود نیروی انسانی را اعلام نمود و بعد از یک ماه تلاش بعد از شروع سال تحصیلی، حدود ۱۰۵ هزار نفر جذب شدند. این وضعیت منجر به بزرگ تر شدن کلاس ها و تراکم بالای دانش آموزان شد که بر کیفیت آموزش تأثیر منفی گذاشت. هرچند با جذب نیروهای جدید بوسیله آزمون استخدامی و بکارگیری نیروهای حق التدریس تا حدی این مشکل کنترل شد اما بازهم نیازمند اقدامات مستمر احساس می شود.
نیازهای نیروی انسانی در عرصه های مختلف آموزش و پرورش
علاوه بر معلمان پایه های تحصیلی مختلف، حوزه هایی مانند نیروهای پرورشی، تربیت بدنی و مراقبت سلامت نیز با کمبود شدید نیرو مواجهند.
مسئولان آموزش وپرورش اعلام نموده اند کهاکنون حدود کمبود ۱۰۰ هزار نیروی پرورشی در کشور وجود دارد؛ اما با جذب تنها حدود ۱۹ هزار نفر در سال گذشته، بازهم نزدیک به ۸۱ هزار نیروی مورد نیاز باقیمانده است.
چگونگی روند جذب معلمان
حجت الله بنیادی کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش وپرورش و رییس اسبق مرکز برنامه ریزی منابع انسانی و امور اداری وزارت آموزش وپرورش درباره ی علت های کمبود معلم در چند سال اخیر نسبت به گذشته، اظهار داشت: آموزش وپرورش بعد از تعطیلی دانش سراها و برخی مراکز تربیت معلم مجبور شد به سبب ضعف برنامه ریزی، نیروی حق التدریس جذب نماید و یک مسیر غلط برای ورود نیرو طراحی شد که این پروسه استمرار پیدا کرد.
وی با اعلان اینکه سال ۱۳۹۰ نقطه عطفی در تاریخ تربیت معلم کشور بود، اضافه کرد: هرچند که دانشگاه فرهنگیان می توانست نیاز کشور به معلم را رفع کند اما عملکرد ۱۰ ساله این دانشگاه در بعضی از برهه های زمانی نشان داد که این دانشگاه نتوانسته است معلمان مورد نیاز جامعه را از نظر کمی و کیفی تربیت کند.
تنها راه پذیرش دبیر، دانشگاه شهید رجایی است
بنیادی اضافه کرد: حال همه آموزشکده های فنی و تربیت دبیر هم به دانشگاه شهید رجایی محدود شده است. یعنی بحث توسعه آموزش های فنی حرفه ای در این کشور مهمست اما دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تنها دانشگاهی است که دبیر فنی تربیت می کند. حال ظرفیت ورودی سالانه این دانشگاه حدود هزار و ۵۰۰ نفر است یعنی کل ظرفیت دانشگاه شهید رجایی برای تربیت دبیر فنی در حقیقت به ۶ یا ۷ هزار نفر می رسد.
وی اضافه کرد: این مساله نشان میدهد که همه ظرفیت هایی که سالیان سال، از همان ابتدای تأسیس مدرسه بصورت رسمی گردآوری و تجمیع شده بودند، در اختیار آموزش وپرورش قرار گرفته اند. همه این ظرفیت ها به سبب نگاه های ناصحیح که در سال ۹۰ وجود داشت، محدود شدند.
ضعف در برنامه ریزی یکی دیگر از دلیلهای کمبود معلم
کارشناس و پژوهشگر تعلیم و تربیت یکی دیگر از دلیلهای کمبود معلم را ضعف در برنامه ریزی دانست و اظهار داشت: آموزش وپرورش با یک نگاه دقیق، حساب شده و آینده نگرانه حساب نکرده است که من امسال در بدترین حالت چه تعداد بازنشسته خواهم داشت و افزایش جمعیت دانش آموزی به تفکیک شهرها و مناطق چگونه است؟ این وزارتخانه باید یک برآورد منطقی از نیازش داشته باشد تا بتواند در هیأت دولت یا مجلس شورای اسلامی کمبودها و چالش ها را هشدار دهد.
بنیادی اشاره کرد: خیلی از مدیران و برنامه ریزان آموزش وپرورش گرفتار روزمرگی بودند، بطور مثال برنامه ریزی های لازم را انجام ندادند و مهر و شهریور متوجه شدند که کلاس های درس خالی است، بعد از این فریاد زدند که «کلاس خالی مانده، به ما مجوز استخدام بدهید».
برنامه ریزی جذب معلم با سیاستهای تغییر جمعیتی
وی در جواب این پرسش ایرنا که چگونه با وجود کاهش جمعیت جوان و کودک در جامعه اما بازهم کمبود معلم داریم، اظهار داشت: برنامه ریزی یعنی این که جمعیت دانش آموزی ما به دلیلهای مختلف همچون سیاستهای جمعیتی و مهاجرت ها تغییر می کند.
این کارشناس حوزه تعلیم و تربیت اضافه کرد: حال جمعیت کشور نوسان دارد؛ ممکنست این نوسان طی یک دوره ۱۰ ساله حتی به حدود یک میلیون نفر برسد یا بین ۲۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار نفر تغییر کند. متوسط تغییر جمعیت دانش آموزی طی سه تا چهار سال است؛ اگر میانگین جمعیت دانش آموزی را ۵۰۰ هزار نفر درنظر بگیریم و تراکم کلاسی را ۲۰ نفر فرض نماییم، نیاز داریم که حدود ۲۵ هزار معلم جدید جذب شود. حالا اگر همین تعداد استخدام شود ولی پنج سال بعد جمعیت دانش آموزی ۵۰۰ هزار نفر کم شود، آیا می توانیم همان ۲۵ هزار معلم را اخراج کنیم؟ بی گمان نمی توانیم؛ چونکه این افراد را مبنی بر دوره استخدامی ۳۰ ساله استخدام کرده ایم.
وی یادآورشد: بدین سبب باید در طولانی مدت برمبنای افق دوره استخدامی ۳۰ ساله عدد بهینه نیاز معلم را محاسبه نماییم. اگر در بعضی سال ها گرفتار کمبود جزئی تا حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد شویم، باتوجه به نوع مدیریت توزیع منابع انسانی می توانیم با بهره گیری از حق التدریس معلمان شاغل یا بازنشسته آن کمبود را بدون استخدام جدید رفع نماییم.
این کارشناس حوزه آموزش وپرورش اظهار داشت: آموزش وپرورش با کاهش جمعیت دانش آموزی، باید برنامه های توانمندسازی و پیشرفت دانش آموزان معلم را افزایش دهد.
تکلیف معلمان در آینده با وجود مدارس غیردولتی چه می شود؟
بنیادی در جواب این پرسش که حال خیلی از خانواده ها فرزندان خودرا در مدارس غیردولتی ثبت نام می کنند و درآینده با این حساب ممکنست که با مازاد معلم در مدارس دولتی روبه رو شویم، اظهار داشت: بحث مدارس غیردولتی به سبب این که کیفیت در مدارس دولتی پایین است، چند دلیل دارد. یعنی فقط بحث کمبود معلم نیست؛ کمبود معلم یکی از عوامل اثرگذار می باشد اما در کنار آن عوامل دیگری هم وجود دارد.
وی اشاره کرد: کمبود معلم منجر می شود که تراکم کلاس ها بالا برود؛ بطورمثال ۴۰ یا ۵۰ دانش آموز در یک کلاس باشند. اولیا بدون این که عملکرد معلم را قضاوت کنند، می دانند که در دوره ابتدایی دانش آموز در کلاس ۴۵ نفره نمی تواند واقعا چیزی یاد بگیرد و ترجیح می دهند با هر سختی و تنگنایی فرزندشان را در مدرسه دیگری ثبت نام کنند. این نخستین گام است.
کارشناس حوزه آموزش وپرورش اضافه کرد: فرض کنید دانش آموز را به یک کلاس دولتی ۲۵ یا ۳۰ نفره فرستادیم و معلمی که سرکلاس است، هیچ دوره آموزشی ندیده است. بطور مثال در شهریور یا مهر ماه به معلم اعلام شده که «جزو قبول شدگان هستید، سر کلاس بروید.» این الفبای کار معلمی است؛ او حتی بلد نیست چگونه باید با دانش آموزان سلام و احوالپرسی و شئون معلمی را رعایت کند.
بنیادی اضافه کرد: مشکلات اخیر مدارس از تنبیه گرفته تا برخوردهای خشنی که چند دانش آموز نسبت به معلمان داشتند ناشی از این است که بخش عمده ای از استخدام های جدید آموزش وپرورش مهارت های ضروری جهت تدریس و مدیریت کلاس را آموزش ندیده اند و دوره های ضروری جهت آنها برگزار نشده است.
انگیزه معلمان هم بسیار مهم است
کارشناس حوزه آموزش وپرورش با اعلان اینکه انگیزه معلمان هم مسئله بسیار مهمی است، اظهار داشت: بطور مثال در نوروز امسال نرخ اجاره یک اتاق برای یک کلاس درس برای یک معلم حدود ۴۵۰ هزار تومان بود. حالا اگر بخواهد از خود آموزش وپرورش یک کلاس جهت زندگی خودش اجاره کند، باید ماهانه حدود ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان پرداخت کند.
بنیادی اضافه کرد: آموزش وپرورش نرخ اجاره خودرا اعلام نموده اما سوال اینجاست که آیا با حقوق فعلی معلم امکان دارد که یک زندگی نرمال داشته باشد؟ آیا طی ۱۰ سال آینده قادر خواهد بود صاحب مسکن مناسب شود یا ماشین بخرد؟
وی اضافه کرد: این نگرانی ها اثر منفی روی انگیزه معلمان دارد؛ بعد از مدتی آن شور و اشتیاق اولیه برای تدریس کاهش می یابد و بی انگیزه گی ایجاد می شود. همین عامل سبب شده عده ای از دانش آموزان مدارس دولتی به مدارس غیر دولتی کوچ کنند.
کارشناس حوزه آموزش وپرورش با اعلان اینکه کیفیت مدارس دولتی فقط مربوط به کمبود معلم نیست، اظهار داشت: این مساله شامل تراکم کلاسی بالا، کمبود فضای آموزشی نیز است. ممکنست جایی شما معلم داشته باشید اما فضای آموزشی مناسب نداشته باشید. همه این عوامل سبب شده حتی در جاهایی که تصور نمی نماییم، خانواده ها مدرسه غیر دولتی را ترجیح دهند.
بنیادی افزود: اما آموزش وپرورش بعد از تامین نیرو مجبور است که کیفیت تدریس معلمان را با برگزاری دوره های توانمندسازی ارتقا دهد بدین سبب این مساله در آینده هم تهدیدی برای مدارس غیردولتی می شود، چونکه این امکان وجود دارد که باردیگر خانواده ها به سوی مدارس دولتی کشیده شوند.
نیازمند راهکارهای جامع و پایدار
در پایان باید اظهار داشت که باتوجه به روند رو به رشد جمعیت دانش آموزی و محدودیت منابع مالی دولت برای ساخت مدارس جدید یا جذب نیروهای بیشتر، لازم است سیاستگذاری های هوشمندانه ای اتخاذ شود. تمرکز بر راندمان بهتر از منابع موجود، اصلاح پروسه جذب نیروها و توسعه برنامه های آموزشی مبتنی بر ارتقا معلمان می تواند تاثیرات بسیاری را برروند افزایش کیفیت تدریس دارد.
منبع: bartariha.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد نظام آموزش وپرورش چگونه در چند سال اخیر به کمبود معلم مبتلا شد