راهکارهای محققان دانشگاه تهران برای مدیریت پایدار منابع آب کشور
به گزارش برتریها، محققان دانشگاه تهران در یک پژوهش میدانی در دشت «گِزیر» از توابع استان هرمزگان، نشان دادند که نهادهای مدیریت آب مبتنی بر دانش اکولوژیک بومی، نقش کلیدی در سازگاری با کم آبی در جهت مدیریت پایدار منابع آب ایفا می کنند.
به گزارش برتریها به نقل از ایسنا، به نقل از روابط عمومی دانشگاه تهران، محققان در این تحقیق میدانی که با سرپرستی دکتر مهدی قربانی، استاد دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، به منظور سودجستن از دانش بومی و ابتکارات محلی جهت مدیریت پایدار آب انجام شده است؛ با بهره گیری از روش های پیمایشی مشاهده مستقیم، مشارکتی و مصاحبه عمیق با تعداد ۱۷۳ بهره بردار خبره، به تحلیل نظام اجتماعی، ابتکارات محلی و انواع یاریگری ها پرداخته اند که نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد سودجستن از دانش اکولوژیک بومی راهکاری پایدار برای مدیریت آب در منطقه خشک جنوب کشور است.
همین طور نتایج پژوهش بیان کننده این است که مدیریت آب در مناطق خشک، تنها بوسیله فناوری های مدرن ممکن نیست؛ بلکه باید از خرد جمعی و سازوکارهای بومی که نتیجه قرن ها آزمون و خطا و تعامل مردم محلی با محیط پیرامون است بهره گرفت. احیا دانش بومی مدیریت آب، علاوه بر پایداری منابع آب، سرمایه اجتماعی و فرهنگی منطقه را نیز تقویت خواهد نمود.
نتایج به دست آمده از این تحقیق بیان کننده اهمیت نقش و مسئولیت نظام اجتماعی در مدیریت پایدار آب است. در دشت گِزیر، سازمان اجتماعی به نام «دِهْگون» نقش کلیدی توزیع عادلانه و پایدار آب را بر عهده دارد و شامل افراد معتمد محلی است که قبل از اصلاحات ارضی تحت رهبری «کدخدا» عمل می کرد و امروزه «خَرّاس» این نقش را ایفا می کند. این سازمان اجتماعی وظایفی همچون ممانعت از ایجاد تعارضات آبی، نظارت بر ساخت و مرمت سازه های بومی آب و نظارت بر تعیین حقابه بهره برداران بر عهده دارد. این تشکل اجتماعی نمونه بارز نظام موفق درباب حکمرانی محلی منابع آب به حساب می آید.
در بخش دیگری از این تحقیق سازه های بومی مدیریت آب مورد واکاوی قرار گرفته است. سازه «مَقسَم» نخستین سازه تقسیم کننده سیلاب که با داشتن دَهَنِه تعیین کننده حقآبه تمام بهره برداران دشت گِزیر و سازه «عَلْگَه» به واسطه چِش ها، تعیین کننده حقآبه کشاورزانی است که بصورت مشترک از یک سازه بهره می گیرند. «بَند»: حوضچه های خاکی جهت ذخیره موقت و انتقال آب به چاه های نُزوْ و بندهای پایین دست می باشد و چاه های «نُزوْ» با هدف آبیاری محصولات زراعی و با این حال افزایش سطح آب های زیرزمینی استفاده می شوند. سازه «یُوْرَد و عَلْ» نیز تعیین کننده حقآبه اراضی و روستای پایین دست دشت است. «بُرکُو» یا آب انبار محل ذخیره آب است که در فصول خشک و زمان خشکسالی بعنوان منبع شرب از آن استفاده می شود. این سازه ها بعنوان مهم ترین ابتکارات محلی دشت گِزیر در این تحقیق شناسایی و معرفی شده اند.
برمبنای نتایج این تحقیق، دانش بومی در دشت گزیر، دانشی پویا و مبتنی برتجربه زیسته مردم با طبیعت است که از نسلی به نسلی دیگر انتقال یافته است. نظام اجتماعی بواسطه این دانش و مشارکت فعال بهره برداران، موجب تقویت انسجام اجتماعی و مدیریت جمعی منابع آب در یک منطقه خشک شده است. این یافته ها بر اهمیت نهادهای محلی در حکمرانی مؤثر منابع آب تاکید دارند.
پژوهشگران این تحقیق در انتها بر احیا و بروزرسانی سازه های بومی با مشارکت دولت و جوامع محلی؛ ثبت و مستندسازی دانش بومی برای ممانعت از فراموشی این دانش و انتقال آن به نسل جوان و مدیران منابع آب؛ ایجاد فضای مشارکتی بین دولت و خبرگان محلی آب؛ تلفیق دانش بومی و دانش رسمی متناسب با شرایط اجتماعی اکولوژیک مناطق هدف، توانمندسازی نهادهای محلی و تقویت نظام های اجتماعی در رابطه با آب تأکید کرده اند. این سفارش ها در جهت تقویت نظام حکمرانی محلی منابع آب و تلفیق آن با سیاستهای کلان ملی ارایه شده اند.
به اجمال، در دشت گِزیر، سازمان اجتماعی به نام دِهْگون نقش کلیدی توزیع عادلانه و پایدار آب را بر عهده دارد و شامل افراد معتمد محلی است که پیش از اصلاحات ارضی تحت رهبری کدخدا عمل می کرد و امروزه خَرّاس این نقش را ایفا می کند. بَند: حوضچه های خاکی جهت ذخیره موقت و انتقال آب به چاه های نُزوْ و بندهای پایین دست می باشد و چاه های نُزوْ با هدف آبیاری محصولات زراعی و در عین حال افزایش سطح آب های زیرزمینی استفاده می شوند. برمبنای نتایج این مطالعه، دانش بومی در دشت گزیر، دانشی پویا و مبتنی برتجربه زیسته مردم با طبیعت است که از نسلی به نسلی دیگر انتقال یافته است.
منبع: bartariha.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد راهکارهای محققان دانشگاه تهران برای مدیریت پایدار منابع آب کشور