ملیون حزبی سفارشی با اهدافی نمایشی
به گزارش برتریها حزب ملیون در دوره نخست وزیری منوچهر اقبال تاسیس شد؛ حزبی كه بنابر دستور آمریكا و به صورت كاملا سفارشی پدید آمد تا در هدفی نمایشی، پشتوانه های مردمی برای رژیم پهلوی جلب نماید و سندی بر مقبولیت آن در نزد افكار عمومی ارائه دهد.
سقوط دولت رضاخان در شهریور ۱۳۲۰ خورشیدی سبب شد تا بار دیگر احزابی كه نزدیك به ۲۰ سال خفقان در یك دوره فترت به سر می بردند، فعالیت خویش را از سر بگیرند اما با وقوع كودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ خورشیدی، فضای سیاسی ایران باردیگر، بار سنگین خفقان را تجربه نمود. بگونه ای كه فشار بی سابقه ای بر احزاب و گروه های سیاسی ایران حاكم شد اما دولت بدون وجود احزاب حتی به صورت نمایشی هم نمی توانست مشروعیت خویش را به دست آورد چونكه مشروعیت سیاسی رژیم پهلوی در عرصه داخلی و خارجی به خاطر حمایت و نفوذ آمریكا و انگلیس از محمدرضا پهلوی با چالش جدی روبرو شده بود. ازاین رو محمدرضا پهلوی در شهریور ۱۳۳۶ خورشیدی دستور تأسیس ۲ حزب سفارشی با عنوان های حزب ملیون به رهبری منوچهر اقبال و حزب مردم به رهبری اسدالله علم را صادر كرد. ازاین رو كاركرد حزب ملیون در ساخت قدرت دفاع از كیان این رژیم، حمایت حزبی از دولت اقبال و دخالت در انتخابات بود.
تأسیس حزب
همزمان با شروع ۱۳۳۶ خورشیدی تحولاتی در فضای سیاسی ایران و تركیب دولت به وجود آمد كه به منزله پیش درآمد برنامه توسعه سیاسی هدایت شده محمدرضا پهلوی در كشور محسوب می شد. این امر از فشار دولت آمریكا برای انجام اصلاحاتی در ایران نشات می گرفت و یكی از این اصلاحات، ایجاد سیستم ۲ حزبی را شامل می شد. چنان كه در گزارشی از ساواك(سازمان اطلاعات و امنیت كشور) در روایت یكی از نزدیكان الهیار صالح رهبر حزب جبهه ملی به نقل از وی آمده است: تشكیل احزاب ملیون و مردم از سوی دولت فعلی و اشاره مقام شامخ سلطنت به این مورد هم بر اثر علاقه و اصرار مقامات آمریكایی صورت گرفته است چونكه اعلیحضرت همایون شاهنشاه با عنایت به وضع فرهنگ كشور و سطح معلومات و طرز فكر مردم و تجربیات گذشته تشكیل احزاب و حركت های حزبی را در ایران زود می دانند. محمدرضا پهلوی در سوم اردیبهشت همان سال در اجرای اوامر آمریكایی ها به ناچار در دیدار با سناتورها، سیاست ۲ حزبی را اعلام نمود و منوچهر اقبال مأمور تشكیل حزب ملیون شد تا اینكه در زمستان ۱۳۳۶ خورشیدی روند تشكیل حزب وارد مرحله سرنوشت ساز خود شد.
اقبال برخلاف دوران نخست وزیری اش كه اعلام داشت، حاضر به تشكیل حزب نیست در دی ۱۳۳۶ خورشیدی با حضور در مجلس شورای ملی خبر تشكیل حزبی را تحت نظر خود اعلام نمود و در گام نخست، آن دسته از نمایندگان مجلس را كه به دولت او رأی اعتماد داده بودند در یك جلسه دعوت و نظر موافق محمدرضا پهلوی را در خصوص تأسیس حزب اعلام و پیشنهاد كرد تا یك فرد انتخاب گردد تا حدود ۲۰۰ تن را بعنوان هیات مؤسس دعوت كند كه عزالممالك اردلان برای این كار در نظر گرفته شد.
بنابراین با عنایت به اسناد ساواك «در ساعت ۱۶ئروز ۱۳۳۶.۱۱.۲۸ حزب ملت(ملیون) در منزلی واقع در خیابان كاخ تشكیل و بعد از تشریف فرمایی دكتر اقبال عده ای از وزراء و نمایندگان مجلسین سنا و شورا و رجال كشور رسماَ با نطق جناب نخست وزیر افتتاح و بعد چند نفر دیگر از حاضرین درباره تشكیل حزب و فواید آن سخنرانی و مقرر شد، بعد از تهیه و تنظیم اساسنامه حزب رسماَ آغاز به كار كند».
مرامنامه حزب
مرامنامه حزب در ۲۱ ماده تهیه شد كه مواردی چون استقلال كشور، آزادی اجتماعی و فردی، دین و مذهب، احترام به قانون، فرهنگ رایگان، آموزش و پرورش، دانشگاه، زبان فارسی، ورزش و پیش آهنگی، بهداشت رایگان، ضروریات زندگی، مالكیت، امنیت، اقتصاد، كشاورزی، آزادی كسب و كار، بهبود حال كارگران، سازمان های محلی، وسایل ارتباطی، بودجه و مالیات و سیاست خارجی را در برمی گیرد.
اساسنامه حزب هم در ۶۴ ماده تهیه شد كه بیشتر مواد آن مربوط به توضیح وظایف اركان حزب است. برپایه ماده نخست اساسنامه، اركان حزب به این شرح است: كنگره، كمیته مركزی، شورای مركزی، كمیته استان، شورای استان، كمیته شهرستان ها، شورای شهرستان ها، كمیسیون ها و حوزه ها. برپایه این اساسنامه كنگره، مجمع عالی و عمومی حزب به حساب می آید و اعضای كمیته مركزی، شورای مركزی و كمیته استان را كنگره انتخاب می كردند. كمیسیون ها هم متشكل از ۱۹ كمیسیون بودند. حوزه های حزبی هم از هفت تا ۱۴ تن تشكیل كه به محض افزایش اعضا به بیشتر از ۱۴ تن، حوزه جدید حزبی منشعب می شد. كمیته مركزی حزب هم مسئولیت اداره حزب و مجری سیاست آن بود و در حسن اجرای وظایف حزب نظارت كامل داشت و دستورهای حزبی آن قطعی و لازم الاجرا بود.
حزب ملیون در ۱۳۳۷ خورشیدی اعلام موجودیت كرد و بخشی از مهم ترین فعالیت هایش را صرف تشكیل كمیته ها و كمیسیون های مختلف حزبی كرد. فعالیت بسیاری هم برای تأسیس شعبه های حزب در استان های كشور صورت پذیرفت. در واقع در ۱۳۳۷ خورشیدی شاهد رشد آرام حزب ملیون در سطح جامعه ایران و بخصوص تهران هستیم و سازمان های حزبی هم ظاهر شده و تكوین یافتند.
حزب و دخالت در انتخابات
۱۳۳۹ خورشیدی، سال سرنوشت ساز حزب ملیون بود. پس از مدت ها فعالیت و انتظار، انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی نزدیك شد و ۲ حزب ملیون و مردم با اشتیاق به استقبال آن رفتند. هر ۲ حزب، مطمئن از كسب پیروزی های درخشان، رقبای غیر حزبی خویش را حقیر شمرده و با غرور تمام، اجازه فعالیت و رقابت سیاسی را به آنان دادند. رقابت های محافظه كارانه ۲ حزب ملیون و مردم به تدریج روند خصومت آمیز و مخرب یافت و در نهایت به كاهش حیثیت سیاسی رئیس دولت و حزب وابسته به او منجر گردید اما هنگامی كه فعالیتهای انتخاباتی، شعارها و دعاوی طرفین به شكل عنان گسیخته ای درآمد، اراده دخالت در انتخابات شدت یافت و حزب ملیون با در دست داشتن ابزارهای مختلف به شكل مؤثرتری تلاش كرد تا اراده خویش را بر روند و سرنوشت انتخابات اعمال نماید اما فضای باز سیاسی نمایش داده شده برای نیروهای سیاسی داخلی و ناظران بین المللی، تاب چنین وضعیتی را نداشت. ازاین رو مخالفت ها و اعتراض های علنی، رسوایی و افتضاح مسأله انتخابات را برملا كرد و چاره ای جز قربانی كردن شخصیتی در حد و اندازه اقبال باقی نماند.
محمدرضا پهلوی یا می بایست با فدا كردن اقبال، خویش را از افترا های وارده تبرئه می كرد یا اینكه به پشتیبانی از او می پرداخت كه در شهریور ۱۳۳۹ خورشیدی به دنبال اعلام نتایج انتخابات تهران از اقبال خواست تا از نخست وزیری استعفا دهد و متعاقب آن به منتخبان دستور داد تا استعفا دهند.
پس از استعفای اقبال، وی علاوه بر ریاست حزب ملیون، ریاست دانشگاه تهران را عهده دار شد و در انتخابات باردیگر دوره بیستم كه در زمستان ۱۳۳۹ خورشیدی برگزار گردید بعنوان لیدر حزب ملیون در مبارزات انتخاباتی شركت كرد و رهبری نمایندگان منتخب این حزب را در مجلس بر عهده گرفت. در دوران انتخابات دوره بیستم دانشگاه وضع ناآرامی داشت و ضد اقبال شعار می دادند و حتی ماشین او را آتش زدند و اقبال مجبور به فرار شد.
فعالیت های حزب در جهت خوشایند رژیم پهلوی
مهمترین فعالیتهای حزب ملیون، مشاركت جدی و فعال در مناسبت های مختلف رژیم پهلوی و هم مراسم و اقدام هایی بود كه خوشایند و مورد توجه و عنایت محمدرضا پهلوی بود. همچون این اقدام های و فعالیت ها صدور پیام های رنگارنگ شادباش و تبریك در سالگردهایی نظیر كودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، كودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ و سالروزهای تولد رضاخان بود كه در قطعات و اندازه های مختلف همراه با تصاویر درشتی از محمدرضا پهلوی یا رضاخان در چشمگیرترین قسمت های روزنامه های ارگان یا نشریه های وابسته به حزب ملیون منتشر می شد.
در این آگهی ها و پیام ها رهبری حزب با متملقانه ترین عبارات و واژه ها محمدرضا پهلوی و رژیم را مورد ستایش و تمجید قرار می دادند. در بیشتر موارد هم به فاصله چند روز محمدرضا پهلوی با ابراز خرسندی از این پیام های شادباش، پاسخ ابراز احساسات شان را می داد و معمولاَ هم خبر خرسندی خاطر ملوكانه در صفحه اول روزنامه های حزبی و غیر حزبی به چاپ می رسید.
از دیگر برنامه های حزب ملیون برگزاری مراسم دعا و نیایش در مناسبت هایی نظیر سالگرد تیراندازی به محمدرضا پهلوی بود. مجالسی كه پر سر و صدا و چشم گیر برگزار می شد. یكی از شاخص ترین افرادی كه این گونه مراسم حزب ملیون را در دوره نخست وزیری اقبال كارگردانی می كرد، عباس شاهنده از بدنام ترین و فرصت طلب ترین روزنامه نگاران و اعضای این حزب بود.
موارد گوناگونی اتفاق می افتاد كه اعضای حزب ملیون با كمك عوامل و مقامات دولتی و حكومتی در تهران و دیگر شهرهای كشور مردم را جهت شركت در این گونه مراسم و جشن ها، تشویق می كردند. بر مبنای اسناد و مدارك موجود شخص محمدرضا پهلوی هم نسبت به كیفیت و چگونگی برگزاری این گونه مراسم سخت حساسیت نشان می داد و با علاقه آنها را دنبال می كرد.
ركود و تعطیلی حزب
وقوع بحران های سیاسی و اجتماعی در دوران دولت شریف امامی جامعه را با مسایل پیچیده درگیر كرد بگونه ای كه در انتها ۱۳۳۹ خورشیدی وضعیتی پدید آمد كه نقش و كاركردهای حزب ملیون را به شدت تضعیف كرد و آنرا به ورطه تعطیلی و ركود كامل كشاند. ازاین رو در انتها سال اقبال ترجیح داد برای همیشه رهبری حزب ملیون را كنار گذارد و سرنوشت حزب را به دست حوادث بسپارد.
پس از تلاشهای ناكام اقبال و خروج از كشور، حزب تعطیل شد. اقبال كه بدون استعفا از رهبری حزب، ایران را ترك كرد، در نامه ای به محمود جم تصمیم خویش را اعلام داشت. تا اینكه با روی كار آمدن علی امینی بی توجهی به احزاب دوگانه بخصوص حزب ملیون از سوی وی به شدت ادامه یافت. در این دوره حزب ملیون فعالیت چندانی نداشت و سرانجام در ۱۳۴۱ خورشیدی در حزب ایران نوین متعلق به حسنعلی منصور ادغام شد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد ملیون حزبی سفارشی با اهدافی نمایشی