گفت وگو با استاد سعید امیرسلیمانی؛
خاطره بازی های آقای بازیگر دوستی با علی حاتمی دو جا به ضررم به اتمام رسید
برتریها: استاد سعید امیرسلیمانی، بازیگر نامدار و خاطره ساز ایران در گفت وگویی مفصل از سالهای حضورِ خویش در تئاتر، سینما و تلویزیون ایران گفته، وی در این گفت و گو نکته های جالبی را درباره همکاریش با هنرمندانی چون علی حاتمی، نادر ابراهیمی، جمشید مشایخی و محمود دولت آبادی بازگو کرده است.
استاد سعید امیرسلیمانی یکی از بازیگران کهنه کار تئاتر، سینما و تلویزیون ایران است که از اواخر دهه‌ی سی تا کنون حضوری فعال و خاطره ساز در عرصه‌ی هنر ایران داشته است. در کارنامه‌ی بازیگری استاد، نقش های گوناگونی به چشم می خورد، از نقش هایی جدّی گرفته تا کمدی و طنز؛ نقش هایی که هر یک خاطره ای شیرین را در ذهنِ مخاطبان بر جای نهاده است. محض نمونه کافی است، چشمانمان را ببندیم و تصویرِ «برزو»، آن پدرِ معتادِ فیلم «مهریه‌ی بی بی» را در ذهن مجسم نماییم و به یاد بیاوریم آن هنرنمایی شیرین و نمکین بازیگری را که طبق آنچه در همین گفت و گو اشاره کرده، سه ماه برای همین نقش تحقیق کرده و وضعیتِ انواع معتادانِ را بررسی نموده تا بتواند «برزو» را باورپذیر و دلنشین بازی کند.
سعید امیرسلیمانی در آبان ماه سال ۱۳۲۱ در محله‌ی سنگلج تهران به دنیا آمده است، با این وجود بزرگ شده‌ی شمیران است. وی که نواده‌ی مهدی قلی خان مجدالدوله (پسردایی ناصرالدین شاه) است، کار هنری خویش را با تئاتر آغاز نموده و بعد از حضور در تلویزیون و سینما نیز پیوند خویش با صحنه‌ی نمایش را نگسسته است.
این استادِ بازیگری ایران بیشترین سالهای زندگانی خویش را یا جلو دوربین گذرانده یا بر روی صحنه‌ی تئاتر سپری کرده است؛ بدین سبب وقتی پای صحبت هایش می نشینیم، هر بخش از کلامش خاطره و یادکردی است، گرانبها از لحظه های پُرخاطره‌ی تئاتر، سینما و تلویزیون ایران. در جای جای گفت وگویی که در ادامه آمده است، نام و یاد خیلی از بزرگان و عزیزان هنر ایران با بیان شیرین استاد امیرسلیمانی تازه شده است. گفت وگویی که می تواند برای دوستداران هنر این سرزمین خواندنی باشد. این گفت و گو در شرایطی انجام گرفته که استاد بتازگی بازی در مجموعه‌ی تلویزیونی «باخانمان» را به انتها رسانده است.
از هم بازی بودن با محمود دولت آبادی تا ورود به سینما
جناب استاد امیرسلیمانی، شما یکی از بازیگران کاربلد و شناخته شده‌ی هنرِ سرزمینمان هستید که چهره و هنرتان برای عموم مردم شناخته شده است و نسل های مختلف از هنرنمایی های شما خاطره دارند؛ اما شاید خیلی از مخاطبان تئاتر، سینما و تلویزیون این را ندانند که سرآغازِ فعالیتهای هنری استاد سعید امیرسلیمانی چگونه رقم خورده است؛ بدین سبب لطف بفرمایید و در ابتدای این گفت و گو، از نحوه‌ی ورودتان به عالم هنر بفرمایید.
آغاز فعالیت هنری من به سال ۱۳۳۹ بازمی گردد. پیش از این تاریخ، دو سالی بود که گروهی به سرپرستی خانم مهین اسکویی و آقای مصطفی اسکویی از شوروی آمده بودند و یک مؤسسه‌ی هنری به نام «آناهیتا» درست کرده بودند. من خیلی مایل بودم به آن مؤسسه بروم تا کار تئاتر انجام بدهم، برای همین در سال سومِ تأسیس این مؤسسه بود که رفتم آنجا و اسم نوشتم و شروع کردم به تعلیم گرفتن از این ۲ استاد و استادان دیگر؛ و در زمینه های گریم، شمشیربازی، رقص سالن، فنّ بیان و رشته های دیگر آموزش می دیدم. در همان سال نمایش «اتللو» از شکسپیر را اجرا کردند که همه‌ی ما هنرجویانِ آن مؤسسه نیز در آن بازی می کردیم. من هم در آن نمایش ۲ نقش داشتم؛ یکی، نقشِ سربازی ساده بود و دیگری، نقشِ منشی دادگاه برابانسیو. من در این نمایش، مخصوصاً آن نقش منشی را خوب بازی کرده بودم، بنابراین خانم اسکویی که چند ماه بعد می خواست نمایش نامه ای دیگر کار کند، ۲ نفر از شاگردانِ آن دوره را که من بودم و آقای محمود دولت آبادی، برای این نمایشِ تازه هم برگزید. آقای دولت آبادی آن موقع هنوز نویسنده نبودند و نمایش بازی می کردند. اتفاقاً در این نمایش، هر ۲ نفرمان خیلی خوب نقش هایمان را اجرا کردیم و این، درحالی بود که آن موقع من نوزده سال بیشتر نداشتم. پس از این نمایش هم خانم اسکویی باردیگر نمایش نامه‌ی دیگری را با نام «غار سالامانگ» از سروانتس دست گرفت. این کار، کمدی بسیار زیبایی بود و در این نمایش نقش پیرمردی نود ساله را درحالی به من سپرد که نوزده ساله بودم! یادش بخیر، در آن نمایش آقای مهدی فتحی بود، آقای ولی الله شیراندامی بود، آقای سلطان پور حضور داشت، آقای عسکری نسب بود که بعدها کارگردان سینما شد، خانم شکوه نجم آبادی هم حضور داشت. خانم اسکویی که از این کار بسیار رضایت داشت، پس از این، در نمایش های دیگری هم به من نقش می داد؛ مثلاً در نمایش «گرگ ها و بره ها» (اثر آستروفسکی) باز هم به من رُل داد که من در این نمایش با یدالله شیراندامی هم بازی بودم. بدین ترتیب کار هنری من آغاز شد و ادامه یافت تا اینکه پس از نمایش «تانیا» (اثر آلکسی آربوزوف) رفتم به آلمان و حدود سه سال در آلمان ماندم.
بانو مهین اسکوییبعد از بازگشت از آلمان نیز همچنان روند بازیگری در تئاتر را ادامه دادید؟
بله؛ از آلمان که برگشتم باردیگر به کار تئاتر ادامه دادم و به خاطر دارم که نمایش آقای رحمانی نژاد با نام «حادثه در ویشی» (نوشته‌ی آرتور میلر) را کار کردم. در این نمایش که در انجمن ایران و آمریکا اجرا شد، با آقایان مهدی فتحی، محمود دولت آبادی، صادق هاتفی و بهزاد فراهانی و خودِ آقای رحمانی نژاد هم بازی بودم. از این کار هم خیلی استقبال شد. آقای دولت آبادی پس از این کار بود که رفت اداره‌ی تئاتر. او یک روز به من تلفن زد و اظهار داشت که سعید، تو هم بیا اداره‌ی تئاتر! من هم رفتم اداره‌ی تئاتر و در آنجا چون از دیرباز با رکن الدین خسروی آشنا بودم (ایشان در شمیران همسایه‌ی ما بود و به جز این، دوست برادرم هم بود)، رفتم و به گروه رکن الدین خسروی پیوستم. آقای خسروی هم در آن زمان نمایش «از پشت شیشه ها» از اکبر رادی را کار می کرد. این نمایش چهار نقش داشت که یکی از آنها را به من داد. در این نمایش من و خانم جمیله شیخی که خدا بیامرزدش، زن و شوهر بودیم و خانم ثریا قاسمی و آقای محمود جوهری، که خدا ایشان را هم بیامرزد، نقش زن و شوهر دیگرِ داستان را بازی می کردند. آقای جوهری بعد رفت و سریال «دلیران تنگستان» را بازی کرد. گویا در این نمایش بد بازی نکرده بودم و بنابراین در اداره‌ی تئاتر مرتب و پشت سر هم نمایش های مختلف به من پیشنهاد شد و من هم مدام در تئاترهای مختلف کار می کردم.
استاد محمود دولت آبادیچگونه و با چه فیلمی وارد سینما شدید؟
اولین کارِ سینمایی من فیلم «آب نبات چوبی» (به کارگردانی امان منطقی / ۱۳۵۱) بود که با آقای جمشید مشایخی هم بازی بودم. من و آقای مشایخی یک تئاتر کار می کردیم به نام «آوار بر سنگ» که آقای جعفر والی کارگردانِ آن بود. همان موقع آقای مشایخی را برای یک فیلم خواستند که همان «آب نبات چوبی» بود؛ من هم با آقای مشایخی رفته بودم سرِ آن فیلم و آنجا وقتی همه دیدند که من و جمشید چه قدر به هم نزدیک هستیم، نقشی هم در کنار جمشید به من سپردند. جمشید در آن فیلم نقش یک راننده‌ی کامیون را بازی می کرد و نقشِ شاگردِ این راننده را هم به من دادند تا بازی کنم. بدین ترتیب من نخستین نقشم را در یک فیلم سینمایی بازی کردم.
تا آن زمان هنوز در تلویزیون فعالیت نداشتید؟
ببینید، نخستین کارِ تلویزیونی من، یک تئاتر تلویزیونی بود؛ ما همان نمایش «غار سالامانگ» را با خانم اسکویی در تلویزیون به صورت زنده اجرا کردیم که این کار، نخستین کار تلویزیونی من بوده است. البته آن زمان در تلویزیون کارها ضبط نمی شد و همه به شکل زنده اجرا می شد و بلد نبودند، ضبط کنند. بنابراین من هیچ گاه آن نمایش را خودم ندیدم.
همکاری با نادر ابراهیمی/ دوستی با علی حاتمی
جناب استاد، تا جایی که بنده بررسی نموده ام، شما پیش از انقلاب تنها در چهار فیلم سینمایی بازی کرده اید: «آب نبات چوبی، آب، صدای صحرا و سوته دلان». به جز این چهار فیلم آیا در فیلم دیگری هم حضور داشته اید؟
نه؛ همین چهار فیلم بوده است.
آیا از فیلم «صدای صحرا» که مرحوم استاد نادر ابراهیمی کارگردان آن بوده، خاطره‌ی خاصی به خاطر دارید؟
خدا بیامرزد نادر ابراهیمی را؛ او هم فیلمنامه را نوشته بود و هم کارگردانی می کرد. برای ضبط فیلم رفته بودیم به گنبد قابوس و یادم هست که هوای آنجا آن قدر رطوبت داشت که از نم و رطوبت همه‌ی رخت خواب های گروه خیس آب می شد. نادر ابراهیمی به منوچهر احمدی علاقه‌ی فراوانی داشت و بنابراین نقش اول فیلم را به او داد. نقشِ مقابل منوچهر احمدی را هم به خواهرِ خود، مریم زندی داد که وی نیز از عکاسان بنام است. من هم در آن فیلم نقش بابای دختری به نام نگار را بازی می کردم. منوچهر فرید هم در آن فیلم حضور داشت. خاطره‌ی خوبی هم که از آن فیلم دارم، این است که من سرِ فیلم برداری این فیلم بودم که دخترم، کمند امیرسلیمانی، به دنیا آمد. آن زمان ما در ناحیه ای بیابانی مشغول فیلم برداری بودیم که من آمدم گنبد قابوس تا بتوانم تلفن بزنم و بپرسم فرزندم پسر است یا دختر، که به من خبر دادند خداوند یک دختر به من داده است.
استاد نادر ابراهیمیبعد از «صدای صحرا» هم که در سال ۱۳۵۴ ساخته شده، شما در سال ۵۶ فیلم «سوته دلان» را با مرحوم استاد علی حاتمی کار کردید. از حضورتان در این فیلم بفرمایید.
ما در سال ۱۳۵۲ داشتیم، سریال «سلطان صاحب قران» را با آقای حاتمی کار می کردیم که وسط آن کار، آقای علی عباسی (تهیه کننده‌ی «سوته دلان») ساخت فیلم «سوته دلان» را پیشنهاد کرد. یادم هست که من و علی حاتمی خدابیامرز با هم می رفتیم برای انتخاب لوکیشن های فیلم سوته دلان. من و علی خیلی با هم دوست بودیم؛ روز و شب با هم بودیم.
دوستی شما با مرحوم علی حاتمی از کجا شروع شده بود؟
یک روز بهروز به نژاد به من اظهار داشت: علی حاتمی می خواهد مجموعه ای از داستان های مولانا را کار کند و دارد یک تیم برای این کار درست می کند؛ تو هم هستی یا نه؟ در این تیم به نژاد بود و آقای مشایخی و آقای عباس مغفوریان که از کارگردان های خوب تئاتر بود و خانم آتش خیّر. من هم چون علی حاتمی خوشنام بود و کارهایی مثل «حسن کچل» را ساخته بود، با کمال میل پذیرفتم و به گروه «داستان های مولوی» به کارگردانی علی حاتمی پیوستم. این را هم بگویم که علی حاتمی مدتی بود که کار نمی کرد و درواقع با همین مجموعه باردیگر آغاز به کار کرد. خلاصه از کرمان شروع کردیم به ضبط این مجموعه و بعد هم به یزد و شیراز و تهران و شمال رفتیم و بخش های دیگرِ کار را ضبط کردیم. فیلم برداری این کار نزدیک به سه ماه طول کشید و ما در این زمان همیشه با هم بودیم و همین با هم بودن، سبب شد که من و علی و دیگر بچه های آن مجموعه با هم دوست شویم و رفاقت بین من و جمشید مشایخی و علی حاتمی تا سال ها بعد نیز ادامه پیدا کرد، بگونه ای که ما به جز دوستیِ هنری، دوستی خانوادگی نیز با هم داشتیم؛ لیلای حاتمی و سام (پسر جمشید مشایخی) و کمندِ من، همه با هم بزرگ شدند. ما هفته ای چهار پنج شب خانه‌ی یکدیگر می رفتیم و روابط بسیار صمیمانه ای با هم داشتیم.
اشتباه کردم نقش ملیجک را بازی نکردم!
بعد از مجموعه‌ی «داستان های مولوی» هم حضرت عالی همکاریتان را با مرحوم حاتمی در سریال «سلطان صاحب قران» ادامه دادید؛ این مجموعه چگونه شکل گرفت؟
داستانش جالب است! ما آخرین بخشِ «داستان های مولوی» را در شمال ضبط کردیم و من و علی و جمشید داشتیم با ماشین من سه تایی به تهران برمی گشتیم. در راه علی حاتمی اظهار داشت: بیاییم سه تایی ماجرای ناصرالدین شاه و کریم شیره ای را بسازیم؛ جمشید نقش ناصرالدین شاه را بازی کند و تو هم نقش کریم شیره ای را بازی کن. گفتیم خیلی جالب است! علی حاتمی رفت و برای این کار تحقیق کرد و کتاب های زیادی خواند و آخر سر آمد و گفت نمی گردد، این را ساخت! به جهت اینکه همه‌ی جذابیتِ کریم شیره ای به حرف های رکیکی است که به ناصرالدین شاه می زند و ما نمی توانیم این را در تلویزیون نشان دهیم. آن وقت خودِ علی پیشنهاد کرد که بجای آن، بیاییم و ناصرالدین شاه و ملیجک را بسازیم. قرار شد، ناصرالدین شاه را جمشید مشایخی بازی کند و ملیجک را هم من. اما وقتی علی حاتمی فیلم نامه را نوشت، من دیدم که ملیجک از میان سیزده قسمتِ مجموعه، در ۶ قسمت بیشتر حضور ندارد؛ از طرفی چون با علی رفیق بودم، انتظار داشتم که در تمام کار حضور داشته باشم، برای همین به علی گفتم: شما می خواهی سیزده قسمت بسازی، اما من فقط در ۶ قسمت حضور داشته باشم!؟ علی اظهار داشت: خب می گویی چه کار کنیم؟ گفتم: هر قسمت به من نقشِ یک شخصیتی را بده بازی کنم. علی هم گفت بد نیست و قبول کرد. من هم به خیال خودم آن موقع با خودم می گفتم که با این کار، هم توانِ بازیگریم را نشان می دهم که می توانم نقش های مختلف بازی کنم و هم اینکه با حضور در سیزده قسمت، پولِ بیشتری هم خواهم گرفت. در «سلطان صاحب قران» بیشترین دستمزد را آقای مشایخی گرفت و پس از او هم من بودم که بیشترین پول را گرفتم و پس از من هم آقای ناصر ملک مطیعی و پرویز فنّی زاده بودند که نصف دستمزد من گرفتند. من در این مجموعه، نُه رُلِ مختلف بازی کرده ام و حتی در بعضی قسمت ها ۲ نقش بازی کرده ام. خلاصه اینکه علی هرجا می ماند، فوری من را صدا می زد و می رفتم گریم می شدم و لباس می پوشیدم و نقش را بازی می کردم؛ و البته یکی از اشتباه هایی که در زندگیم کرده ام، همین بود، چونکه آن نُه نقش ماندگار نشد اما اگر ملیجک را بازی می کردم، در ذهن ها باقی می ماند.
نمایی از مجموعه‌ی «سلطان صاحب قران»و البته اینکه شما در یک سریال نُه نقش بازی کرده اید، برای خودش رکوردی به حساب می آید.
بله، همان موقع هم روزنامه ها نوشته بودند که بیشترین تعداد نقش را در یک سریال، سعید امیرسلیمانی بازی کرده که توانسته است، ۹ نقش را در «سلطان صاحب قران» اجرا نماید. البته در میانه‌ی ساخت «سلطان صاحب قران»، ضبطِ «سوته دلان» را هم شروع کردیم.
آیا مشکلی پیش آمده بود که فیلم برداری «سلطان صاحب قران» متوقف گردید و شما و آقای حاتمی سراغ ساختِ سوته دلان رفتید؟
نه، کارِ «سلطان صاحب قران» متوقف نشد. آن موقع برای علی امتیازی بود که «سوته دلان» را بسازد؛ چونکه بیشترِ عوامل «سلطان صاحب قران» در «سوته دلان» نیز حضور داشتند و همین باعث شده بود که بتوانیم هم زمان هر ۲ کار را پیش ببریم. مثلاً من، جمشید مشایخی و سعید نیکپور که در «سلطان صاحب قران» بودیم، در «سوته دلان» نیز حضور داشتیم. فقط بهروز وثوقی در «سلطان صاحب قران» نبود؛ که قرار شد در سریال بعدیِ علی، یعنی «هزاردستان»، بهروز نقش اصلی باشد که انقلاب شد و بهروز هم از ایران رفت و خدا بیامرزد آقای داود رشیدی را، ایشان بجای بهروز نقش «مفتش شش انگشتی» را بازی کرد.
دوستی با علی حاتمی ۲ جا به ضررم تمام شد
جناب استاد، شما در «سوته دلان» دستیار مرحوم حاتمی هم بودید؟
بله، دستیار ایشان هم بودم، خیلی چیزها هم از ایشان یاد گرفتم. من خودم هم مقادیری از کارِ فیلمسازی را می دانستم، اما چون همیشه دنبال این بوده ام که چیزی یاد بگیرم، سر «سوته دلان» بسیاری از نظر تکنیک در کار دقت کردم؛ تا اینکه پس از انقلاب هم فیلمِ «چون ابر در بهاران» را خودم ساختم و کارگردانی کردم.
با توجه به اینکه شما در «سوته دلان» دستیار کارگردان بوده اید، می خواهم بدانم که آیا از لحاظ تولید در روند ساخت فیلم مشکلی هم پدید آمده بود، یا اینکه به مثل در پشتِ دوربین اتفاق خاصی افتاده باشد؟
همه چیز خوب بود و اتفاق خاصی به خاطر ندارم، جز اینکه قرار بود، فیلم برداری را کلید بزنیم که بامداد زود خبر دادند، بهروز وثوقی حالش بد شده و در بیمارستان شهدای تجریش خوابیده است که من و علی رفتیم، بیمارستان عیادت بهروز. درکل از همان مجموعه‌ی «داستان های مولوی»، هر وقت که سر کاری با علی حاتمی بودیم، با بچه های فیلم یک تیم می شدیم و همگی خیلی با هم صمیمی بودیم.
ادامه‌ی همکاری شما با علی حاتمی هم بازمی گردد به بعد از انقلاب اسلامی و حضورتان در مجموعه‌ی «هزاردستان» که حضرت عالی نقشِ «شازده معیّرالدوله» را بازی کرده اید. چرا باوجود آن دوستیِ صمیمی با مرحوم حاتمی و حضورِ پررنگِ شما در کارهای قبلیِ وی، در «هزاردستان» این نقشِ بسیار کوتاه را بازی کرده اید؟
ببینید، دوستی من با علی ۲ جا به ضرر من تمام شد! یکی در سریال «هزاردستان» بود و دیگری هم در فیلم «کمال الملک». موقع فیلم برداری علی به من می گفت تو صبر کن، من سکانس های تو را آخر سر ضبط می کنم. در «هزاردستان» قرار بود، من نقشِ پدرِ خانم زری خوشکام را بازی کنم. پیش از اینکه نوبت به ضبط سکانس های من برسد، یک روز علی به من زنگ زد که سعید بیا حالا که هنوز زمانِ ضبط رُلت نشده، گریمت می نماییم و تو رُل «معیرالدوله» را بازی کن که با جمشید مشایخی بازی داری. گفتم باشه! دیالوگ های من را هم تلفنی گفت و فردا بامداد رفتم و نماهای آن نقشِ کوتاه را همان روز گرفتیم. بعد که کار جلو رفت، یک باره تلویزیون پولش به اتمام رسید و بنابراین آن سکانس های مربوط به نقش اصلی من را کلاً از کار زدند و ضبط نکردند. بعد هم علی به من اظهار داشت که حالا خوب شد، همان یک تکه را بازی کردی! در فیلم سینمایی «کمال الملک» هم قرار بود، من نقش سفیر ایران در عراق را بازی کنم. طبق فیلمنامه، کمال الملک می آمد عراق؛ حتی دکور این بخش را هم زدند، اما فیلم از نظر تایمینگ (زمان) زیاد شد و علی آن بخش را هم کلاً زد!
استاد علی حاتمیآن بخش را اصلاً ضبط نکردند یا اینکه ضبط شد و در تدوین آنرا کنار گذاشتند؟
اصلاً ضبط نکردند! چون زمان فیلم زیاد شده بود.
شما با مرحوم علی حاتمی همکاری مداوم و مستمری داشتید، آیا سر کارِ ناتمام مانده‌ی «جهان پهلوان تختی» هم بودید؟
ببینید، آن موقع سر یک مساله ای بین من و علی کدورتی پیش آمده بود که من قهر کردم و دیگر نزد علی نرفتم. یعنی پس از «دلشدگان» حدود ۲ سال با هم کمی قهر بودیم. تا اینکه وقتی علی درگذشت، ۷: ۳۰ بامداد به من زنگ زدند که علی درگذشته است. من همان موقع لباس پوشیدم و رفتم. آقای شایسته (هدایت فیلم) به من گفت علی دیشب که زنده بود گفت از سعید حلالیت بطلب. گفتم من همین بامداد که شنیدم حلالش کردم. سرِ «دلشدگان» یک شب علی ساعت یک پس از نصف شب زنگ زد به من که سعید، ما هر کاری می نماییم، نمی توانیم برویم؛ بلند شو بیا. پنج شنبه بود. گفتم شنبه بامداد من آنجا هستم. شنبه بامداد رفتم و گفتم چیه؟ گفت این طوری است و آن طوری است. گفتم شنبه‌ی دیگر می رویم. اظهار داشت: اِ!؟ گفتم خواهید دید. بلند شدم رفتم دنبال کارش. در یک هفته همه‌ی کارها را کردم. شنبه‌ی بعد پرواز کردیم و رفتیم. پس از آن مسایلی پیش آمد که من کمی از دست او ناراحت شدم.
فیلمی که نقش اسدالله علم را به پیشانی من زد
استاد امیرسلیمانی، نخستین فیلم سینمایی که پس از انقلاب بازی کردید، کدام بوده است؟
فیلمی بود به کارگردانی آقای غلامعلی عرفان با نام «گفت هر سه نفرشان». این سه نفرشان یکی من بودم، یکی فیروز بهجت محمدی بود و یکی هم آقای آرمان هوسپیان که خدا هر جفتشان را بیامرزد. در این فیلم یک داستانی را ما سه نفر تعریف می کردیم. البته این فیلم توقیف شد؛ ولی نخستین فیلمِ من که پس از انقلاب اکران شد و تقریباً هم از آن استقبال شد، «جنجال بزرگ» بود که من با رضا کرم رضایی هم بازی بودم و اکبر عبدی هم یک نقش کوچکی را در آن بازی می کرد.
بعد از این فیلم هم که گویا «خط قرمز» آقای مسعود کیمیایی را بازی کردید که آن هم توقیف شد!
بله، بله؛ بارک الله که داری کمکم می کنی. بله، دومین فیلمی که پس از انقلاب بازی کردم، «خط قرمز» بود که من و سعید راد و جمشید هاشم پور و علی ثابت، چهار تا ساواکی بودیم که با هم رفیق بودیم و خسرو شکیبایی هم نقش یک انقلابی را بازی می کرد. خانم فریماه فرجامی هم در آن فیلم بود. این را هم به خاطر دارم که نقش خسرو شکیبایی، ۲ بار بازی شد؛ نمی دانم کورش افشارپناه آمد نقش خسرو را بازی کرد یا اینکه خسرو آمد و نقش او را بازی کرد. خلاصه اینکه این نقش ۲ بار بازی شد، یعنی آنرا ۲ بار ضبط کردند، اما چون با من بازی نداشتند، نمی دانم کدام اول آمده بود. سکانس های من، بیشتر با سعید راد و جمشید هاشم پور بود.
بعد از آن هم که در سال ۱۳۶۲ فیلم «دادشاه» را به کارگردانی مرحوم حبیب کاوش بازی کردید.
بله؛ در همان تئاتر «آناهیتا» که پیش تر اشاره کردم، پس از ما گروه دیگری آمدند که یک آقایی هم جزوشان بود به نام حبیب دل رقیق که بعد فامیلیش را به کاوش تغییر داد. من پیش از انقلاب در فیلم «آب» هم سابقه‌ی کار با حبیب کاوش را داشتم و در آنجا با سعید راد و جمشید مشایخی هم بازی بودم و فیلمنامه اش هم کار احمد محمود بود که خیلی نوشته‌ی زیبایی بود. حبیب بعد که خواست «دادشاه» را کار کند از من هم برای بازی در نقش «اسدالله علم» دعوت کرد که از همان فیلم نقشِ «علم» خورد روی پیشانی من و پس از آن هم تعداد زیادی «علم» بازی کرده ام!
بازی در کنار حسین گیل
کمی هم از بازی در فیلم معروف «مردی که موش شد» بفرمایید.
قصه‌ی «مردی که موش شد» برای من بود، البته فیلمنامه را من ننوشته بودم و آقای احمد بهبهابی آنرا نوشته بود، اما قصه اش برای من بود که آن هم حکایتی طولانی دارد. خلاصه گفتند این را بسازیم و حال چه کسی آنرا بسازد؟ من گفتم دستیار علی حاتمی، آقای احمد بخشی، برای این کار خوب است؛ بگذارید او بسازد. بدین ترتیب احمد بخشی کارگردانی «مردی که موش شد» را بر عهده گرفت. البته بعدها ناصر طهماسب به من اظهار داشت که اشتباه کردی! باید خودت این فیلم را می ساختی.
خب چرا خودتان این فیلم را نساختید؟
ببینید، اصلاً به فکرم نرسید، یعنی واقعاً به فکرم نرسید که خودم این کار را بسازم. ازطرفی چون نقش اصلی آن هم با من بود، گفتم من جلو دوربین باشم و دیگر پشت دوربین حضور نداشته نباشم. فکر می کردم، ممکنست هم به بازیم لطمه بخورد و هم به کارگردانیم. این بود که این کار را نکردم و گفتم بخشی آمد و فیلم را ساخت. احمد بخشی پس از این فیلم هم با همان گروه فیلم «چاه» را ساخت که در آنجا هم من بودم با آقای حسین گیل. البته بعد اسم فیلم تبدیل شد به «جمیل».
از آقای حسین گیل خاطره ای دارید؟ ایشان سال ها است که دیگر بازی نمی کنند و از سینما و بازیگری کناره گرفته اند.
خاطره ای ندارم، ولی ایشان آدم بسیار فروتن و مهربانی بودند. سر همان کار ما حدود یکی دو ماه با هم بودیم. ولی الآن مدت ها است که خبری از ایشان نداریم.
استاد حسین گیل در فیلم «جمیل»یکی دیگر از فیلم های بسیار دیده شده ای که شما در آن حضور داشته اید، «کفش های میرزا نوروز» است به کارگردانی آقای محمد متوسلانی که شما نقش معتمدالتجار را بازی کرده اید. استادان محمدعلی کشاورز و علی نصیریان هم در آن کار بازی کرده اند. خاطرتان هست که این فیلم در کجا ضبط شده است؟
این کار در قزوین ضبط شده است. خیلی هم خوش گذشت. آقای متوسلانی هم خیلی ماه بودند؛ هم کاربلد بودند، هم اینکه آدم نیکی است و من خیلی دوستش دارم.
آن «ناهار لعنتی» پُرفروش!
شما پس از انقلاب همچنان که فیلم های سینمایی را کار می کردید و حضورتان در سینما پررنگ تر شده بود، تئاتر را هم رها نکردید.
بله، من تا سال ۱۳۷۳ کارمند اداره‌ی تئاتر بودم و هر سال کار می کردیم. پس از اینکه خیلی از کارگردان های تئاتر رفتند، من مجبور شدم، خودم کارگردانی کنم. نخستین کار کارگردانیم هم به نام «پرستوها» بود که در سال ۱۳۶۱ در سالن اصلی تئاتر شهر اجرا شد و پس از آن هم «پایانِ آغاز» را در سال ۱۳۶۵ کار کردم. سال ۶۸ هم تئاتر «ناهار لعنتی» را کار کردم که خیلی سروصدا کرد و یکی از پرفروش ترین تئاترهای آن زمان شد؛ آن هم با بلیت ۱۰ تومان و ۶ تومان! با همین بلیت ۱۰ تومان و ۶ تومان ما آن زمان نیم میلیون تومان فروش داشتیم که برای خودش رقم بسیار بالایی به حساب می آمد. پس از آن هم «پایانِ آغاز» را کار کردم و پشت بند آن هم «سایه‌ی سیمرغ» را اجرا کردم. البته در بعضی از کارهای دیگران هم حضور داشتم، مانند تئاتر «در پوست شیر».
جناب استاد، چون شما هم در سالهای اخیر در تئاتر فعال بوده اید و هم در دهه های پیشین، به نظرتان استقبال مردم از تئاتر، در دهه اخیر بیشتر بوده یا در دهه های قبل تر؟
این بستگی به خودِ تئاتر دارد؛ مثلاً برای «ناهار لعنتی» نخستین بار بود که در تئاتر شهر تماشاگران برای خرید بلیت از گیشه، صف بسته بودند. آمدند به من خبر دادند که آقا بیا ببین صف تماشاچی از این طرف تئاتر شهر رفته آن طرف و رسیده به هم! یعنی روز آخری که من مجبور بودم تئاتر «ناهار لعنتی» را از صحنه بردارم، دوهزار تماشاچی پشتِ در بودند که بلیت گیرشان نیامده بود. تازه چون تئاتر من تماشاچی زیادی داشت، دَه روز هم بیشتر به من وقت داده بودند. ولی خب تئاترِ بعدِ از ما، کار آقای بهزاد فراهانی بود و ایشان هم دلخور شده بود که چرا دَه روز از وقت ایشان را به تئاتر من داده اند. الآن یک تئاتر دوهزارتا تماشاچی ندارد، اما آن زمان دوهزار تماشاچی فقط بلیت گیرش نیامده بود؛ یعنی اینکه سالنِ من پُر بود و از «ناهار لعنتی» خیلی استقبال شد.
بله؛ این نمایش یکی از رکورددارهای فروش در تاریخ تئاتر ما است. این هم برایم کنجکاوی برانگیز است که بدانم با وجود اینکه آن زمان مثل الآن شبکه های مجازی یا اینترنت نبود که بتوان از ظرفیتش برای تبلیغ بهره برد و تبلیغات خیابانی هم گمان نمی کنم چیزی به آن صورت بوده باشد، پس این استقبال گسترده چگونه از یک تئاتر که مخاطبش در قیاس با سینما، خاص تر است، صورت می گرفته؟
ببینید، آن موقع به شکل امروزی خبری از تبلیغات نبود؛ فقط جلو تئاتر شهر یک بنر می گذاشتند که مثلاً این تئاتر دارد، اجرا می شود. اما من نه اینکه در تلویزیون خیلی معروف شده بودم، مردم بعنوان اینکه سعید امیرسلیمانی کار کمدی قشنگ می کند، می آمدند تا تئاتر مرا ببینند. حتی من آن زمان که نمایش «سایه‌ی سیمرغ» را گذاشتم، مردم می آمدند و می گفتند آقای امیرسلیمانی، ما از شما انتظار کار کمدی داریم؛ چرا شما این کار را کار کرده اید؟ گفتم اشتباه کردم! یعنی مردم انتظار داشتند کار کمدی زیبا از من ببینند و «ناهار لعنتی» همان بود که مردم از من می خواستند. درواقع برای آن نمایش، خودِ تماشاچی، تماشاچی های دیگر را به سالن می آورد؛ یعنی این می رفت به آن می گفت و او به دیگری می گفت و به همین ترتیب همه به هم می گفتند و سالن غلغله می شد.
سه ماه تحقیق برای نقش یک معتاد
یکی از فیلم هایی که در کارنامه‌ی شما خیلی دیده شده و از آن استقبال بسیار خوبی شده، «مهریه‌ی بی بی» است به کارگردانی آقای اصغر هاشمی. نظرتان درباره‌ی نقشی که در این فیلم بازی کرده اید (شخصیتِ «برزو»)، چیست؟
این فیلم یکی از بهترین کارهای من است. من بالذاته از اعتیاد بسیار بدم می آید و به آن آلرژی دارم و باوجودِ این، چنین نقشِ معتادی را بازی کرده ام که صد درصد با من منافات داشت. اما بسیار زیبا بازی کردم؛ طوری که پس از آن همه فکر می کردند من معتادم! اتفاقاً چند روزِ پیش سرِ فیلم برداری یک کاری بودم که صحبتی پیش آمد و گفتم تا حالا هیچ کسی را ندیده ام که به من فحش بدهد، فقط یک نفر نوشته بود که به فلانی یک لول تریاک بدهید! تنها چیز بدی که راجع به من نوشته بودند، همین بود که من هم زیرسبیلی رد کردم. طرف فکر می کرده که من معتاد بوده ام! البته این را هم بگویم که همه معتقد بودند که من برای این نقش در جشنواره‌ی فجر جایزه خواهم گرفت.
برخلاف اینکه شاید درظاهر نقشِ «برزو» ساده به نظر برسد، اما آنچه شما در قالب این نقش بازی کرده اید، به هیچ روی ساده نیست و به تمامی مشخص است که بسیار روی این نقش کار کرده اید. برزو معتاد است، اما معتادی که یک جاهایی از فیلم برای مخاطب ترحم برانگیز است و از سویی کارهایی هم می کند که سبب می شود، تماشاچی از دستش حرص بخورد. تراز کردن این ۲ ویژگیِ این نقش و در عین حال حفظ شیرینی و نمکِ این شخصیت هم کار دشواری بوده که شما تا اختتام به خوبی از عهده آن برآمده اید و همین، نشان از هنر و استادی والای شما است.
این نشان لطف تو است.
نقش «برزو» و بازی در کنار استاد علیرضا خمسه در «مهریه‌ی بی بی»نه خواهش می کنم؛ هنرمندی شما نیازی به تعریفِ بنده‌ی کمترین ندارد. این را می خواهم بدانم که جناب عالی چگونه به این نقش رسیده اید و برای باورپذیر بودنِ نقش برزو چه کار کرده اید؟
ببینید، من در تئاتر «آوار بر سنگ» که نمایش موفقی هم بود و در سنگلج اجرا شد، نقش یک معتاد را بازی می کردم که این نقش خیلی قشنگ بود. من و آقای جمشید مشایخی نقش دو برادر را داشتیم. منظورم این است که قبلاً هم نقش معتاد را بازی کرده بودم. البته پس از آن تئاتر دیگر نقش معتاد را بازی نمی کردم و با وجود اینکه پس از «آوار بر سنگ» نقش معتاد زیاد به من پیشنهاد می شد، نمی پذیرفتم، چون می دانستم این انگ به پیشانی بازیگر می خورد که او می تواند این نقش را خوب بازی کند، پس مدام باید همان را تکرار کند. تا اینکه برای فیلم «مهریه‌ی بی بی» اصغر هاشمی که از دوستان من بود و با هم رفت وآمد خانوادگی داشتیم، اظهار داشت که سعید چه نقشی را بازی می کنی؟ گفتم این نقشِ برزو را بازی می کنم. برای این نقش واقعاً تلاش کردم. تا فیلم برداری شروع شود، دو سه ماهی طول کشید و من در این زمان خیلی روی این نقش کار کردم. رفتم ببینم تریاکی کیه؛ شیره ای کیه، قرصی کیه، هروئینی کیه؛ فهمیدم که اینها بااینکه همه معتاد هستند، اما هر یک با دیگری فرق می کند. مثلاً بازیگری که اسمش را نمی آورم، نقش معتاد تریاکی را داشت اما طوری بازی می کرد که واقعاً از هروئینی هم بدتر بود. آخه تریاکی که آن طوری نمی شود! تریاکی با هروئینی فرق دارد. من درباره‌ی همه‌ی اینها تحقیق کرده بودم؛ کتاب خوانده بودم و تفاوتشان را می دانستم. اصغر هاشمی روز اول فیلم برداری به من اظهار داشت که سعید یک خرده کار را چرب ترش کن! گفتم که اصغر، اگر نقش برزو را چرب تر بازی کنم، دیگر آن چیزی نیست که تو می خواهی؛ بگذار این چیزی که من فکر کرده ام را بازی کنم. گفتم مگر برزو تریاکی نیست؟ گفت چرا؟ گفتم پس بگذار من تریاکی بازی کنم. بعد آخرش فهمید که من درست بازی می کردم. اگر چربش می کردم، دیگر تریاکی نبودم که؛ یک چیز دیگری می شد.
این اشاره ای که می فرمایید، نکته‌ی بسیار مهمی است؛ اینکه یک بازیگر بر طبق تحقیقی که برای نقشِ خود کرده، تاکید می کند که نقش معتادها، آن هم معتادهای سنتی، تا این حد با هم متفاوت است. این، درحالی است که خیلی از معتادهایی که در سینما و تلویزیون بازی شده اند، فارغ از نوعِ موادی که مصرف می کرده اند، شبیه به هم بوده اند و اغلب تماشاچی در خیلی از آثارِ مختلف، یک نوع معتاد را می دیده است.
آفرین! من آن زمان که تحقیق کردم، هنوز این مواد مخدّر شیمیایی نیامده بود، یعنی شیشه و این جور چیزها که نبود. موادی که بود، تریاک، شیره، هروئین و قرص بود که در این میان، قرصی ها از همه بدتر بودند؛ از آنهایی بودند که کارشان به خوابیدن در جوی های آب می کشید. بعد، هروئینی بود، بعد شیره ای بود؛ نخستین دسته اما تریاکی ها به شمار می آمدند و مراتبِ بعدی، معتادهای آن سه ماده‌ی دیگر بودند.
از فیلم «مهریه‌ی بی بی» خاطره‌ی خاصی به یاد دارید؟
من عادت داشتم، برای بازی در هر نقشی یک بیوگرافی می نوشتم؛ هنوز هم همین کار را می کنم، البته الآن دیگر روی کاغذ نمی نویسم، بلکه درباره‌ی آن فکر می کنم و آنچه را فکر کرده ام، برای خودم تجسم می کنم؛ پس از سال ها کار کردن دیگر رسیده ام به آنجایی که نیازی به نوشتنِ بیوگرافی نقش روی کاغذ نداشته باشم. در این فیلم هم برای نقش برزو یک بیوگرافی نوشتم و به اصغر گفتم که این آدم در گذشته اش قهرمانِ چرخ زدن در زورخانه بوده است و چون این آدم قهرمان بوده، در آن زمان رقیبانش آمده اند و او را معتاد کرده اند تا آنها بجای او قهرمان بشوند. در فیلم صحنه ای هست که من با محمود بصیری دعوایم می شود؛ در اینجا به اصغر هاشمی گفتم آن چرخ زدنی که برایت گفتم، حالا اینجا استفاده اش می کنم. شروع کردم به چرخ زدن که در همان حالِ چرخیدن محمود بصیری را هم می زدم. این، یک خاطره‌ی خیلی خوبی است که من از این فیلم دارم و نشان داده است که من درباره‌ی این شخصیت چه درست فکر کرده بودم و از این خاصیت او توانسته بودم چه استفاده‌ی بجایی بکنم.
بنابراین می توان اظهار داشت که این صحنه را شما به میزانسن آن صحنه اضافه کرده اید.
صحنه را خودِ آقای هاشمی دکوپاژ کرده بود، اما ایده‌ی این حرکت از من بود. درواقع برزو معتاد بود و زورش که به محمود بصیری نمی رسید، بدین سبب من تنها زورم این بود که بچرخم تا او دستش به من نرسد و من بتوانم بزنمش؛ و چه صحنه‌ی قشنگی هم از کار درآمد.
به من می گفتند طاغوتچه
در سال ۱۳۷۳ که جشنواره‌ی سیزدهم فیلم فجر انجام شد و «مهریه‌ی بی بی» هم در بخش مسابقه بود، مرحوم منوچهر حامدی و مرحوم امیر پایور و آقایان علی مصفا و رضا کیانیان و محمود بصیری (برای همین فیلم «مهریه‌ی بی بی») نامزد دریافت سیمرغ نقش دوم مرد شدند؛ به نظرتان چرا به نقش شما که این قدر هم عالی درآمده توجهی نکردند؟
توجه کردند! اما ببینید یک زمانی بود که خودی داشتیم و ناخودی؛ و من خودی نبودم. الآن است که کمی من را دوست دارند؛ آن زمان من را دوست نداشتند!
مجموعه‌ی جشنواره را می فرمایید یا بطور کلی؟
به طور کلی؛ حتی به من می گفتند طاغوتچه. می گفتند طاغوت رفت و طاغوتچه آمد. من طاغوتچه بودم!
در کنار فاطمه گودرزی و استاد فردوس کاویانی در فیلم «جنگجوی پیروز»گویا از داخل خودِ سینما هم افرادی بودند که برای بازیگرانی که سابقه‌ی حضور در سینمای پیش از انقلاب را داشتند، مشکل و گرفتاری هایی ایجاد می کردند. افرادِ پُرادعایی که البته بعدها طرز فکر و رفتارشان ۱۸۰ درجه تغییر کرد!
من خیلی اذیت نشدم، فقط پس از سریال «مخمصه» که در عید پخش گردید و من هم نقش آقای شهریاری را بازی می کردم و آن کار خیلی گُل کرد، یک سال نگذاشتند، شخصی به من رُل بدهد. آن زمان با آنکه یک آدم معروف شود، خیلی موافق نبودند، در نتیجه یک سال هرکس می خواست به من نقش بدهد، اینها می گفتند به او رل ندهید؛ و یک سال به من نقشی ندادند که بازی کنم. البته من چون هیچ گاه درگیری با هیچ کس نداشته ام و همیشه برای خودم زندگی کرده ام، خیلی اذیت آن چنانی نشده ام؛ ولی خب، آن یک سال را نگذاشتند بازی کنم. پس از آن یک سال هم چون فکر می کردند که از معروفیت من کم شده است، گذاشتند که بازی کنم؛ در صورتیکه هنوز که هنوزه وقتی به خیابان می روم، می گویند «آقای شهریاری، آب رحمت آباد چی شده!؟». من هنوز از آن ۲ سریالی که اول انقلاب بازی کردم معروفیتم پابرجا است و هنوز هم مردم من را دوست دارند.
جالب است که این طرز فکر که نگذاریم بازیگر خیلی محبوب و معروف شود، گریبان شماری دیگر از بازیگران نامدار سینمای ما را هم گرفته بوده است. بتازگی استاد جمشید هاشم پور هم در یک گفت وگویی اشاره کرده بودند که مدتی ممنوع الکارشان کرده بودند و سبب این ممنوع الکاری همین بوده که می گفته اند این آقا دارد زیادی معروف می شود!
آفرین، آفرین! حالا یک چیزی در اینباره بگویم. ما فیلم «روز باشکوه» را به کارگردانی آقای کیانوش عیّاری می گرفتیم و من در این فیلم نقش پیشکار آقای نصیریان را بازی می کردم. از نظر سکانس، بیشتر از همه من بازی داشتم. یک نقشی را هم که فرستاده‌ی دربار بود، قرار شد بدهند به جمشید هاشم پور که ممنوع الکار بود؛ اما عوامل فیلم گفتند که ما درستش می نماییم. بعد آقای هاشم پور زنگ زد به من یا اینکه دیدمش، خلاصه گفت سعید، یک رُل کوچولو به من داده اند؛ چه کار کنم؟ گفتم جمشیدجانِ من، تو الان ممنوع الکاری! بیا همین نقش را کار کن تا ممنوعیتت برداشته شود. گفت راست می گویی. خلاصه آمد و آن نقش را بازی کرد و با همین نقش هم ممنوعیتش برداشته شد.
از هیچ کس طلبکار نیستم
با توجه به حضورِ درخشان شما در نقش «برزو» در فیلم «مهریه‌ی بی بی» و نادیده گرفته شدنِ این نقش در جشنواره‌ی سیزدهم، می توان اظهار داشت که شما یک سیمرغ یا دست کم یک نامزدی سیمرغ از جشنواره‌ی فیلم فجر طلب دارید؟
نه، من از هیچ کس طلبکار نیستم. من کار خودم را دارم می کنم؛ من چه طلبی دارم؟ من تا حالا هیچ نوع تشویقی در عمرم نشده ام؛ از سال ۱۳۳۹ تا امروز درست شصت سال است که من دارم کار هنری می کنم و در این شصت سال به جز از جانب مردم و برخی از مطبوعات هیچ تشویقی به آن شکل نشده ام، با این وجود همیشه کار خودم را کرده ام.
نمایی از فیلم «سوفی و دیوانه»البته مهم تر از همه این است که شما در دل مردم هستید و مردم شما را دوست دارند و یکی از بازیگران محبوب دهه های مختلفِ سینما و تلویزیون و تئاتر ایران بوده اید.
بارک الله! کاملاً درست است، یعنی می توانم این را ادعا کنم که حرف شما کاملاً درست است؛ و اگر با من به خیابان بیایید، می توانید ببینید که مردم با من چطور برخورد می کنند. با آنکه پس از سریال «فرار بزرگ» نزدیک به هشت سال ایران نبودم اما وقتی که برگشتم باز هم کار کردم و در فیلم «هزارپا» بازی کردم. «هزارپا» خیلی گل کرد و پس از بازی در «هزارپا» بود که مردم فهمیدند من برگشته ام. پس از آن بود که دیگر کارها آغاز شد و از آن موقع تا حالا همیشه کار کرده ام. در همین مدت سه تا فیلم سینمایی کار کرده ام، سه چهار تا سریال بازی کرده ام و تا چند روز پیش هم سر یک سریال بودم. البته این را هم باید اضافه کنم که با عنایت به این که سنم بالا رفته است، دوست دارم نقشی که پیشنهاد می شود، کوچک اما قشنگ باشد؛ مثل نقشم در همین سریال «باخانمان» که بتازگی بازی در آنرا تمام کرده ام. این نقش را هم خیلی دوست دارم.
همان نقشِ «آقا رشید» دیگر؟
آفرین، بله همین نقش که خوب هم از کار درآمده است.
علت مهاجرتتان به خارج از کشور چه بود؟
یکهو از همه چیز خسته شده بودم؛ گفتم باید کمی دور شوم؛ برای همین رفتم به دبی و هشت سال دبی زندگی می کردم. یک سال محمدرضا ورزی زنگ زد و گفت مگر می شود، من کار کنم و تو نباشی؟ بنابراین آمدم و سریال «تبریز مه آلود» را کار می کردم و برمی گشتم. بعد باردیگر زنگ زد که آقا بیا دارم کار شروع می کنم! ۲ سریال را وقتی دبی بودم با آقای ورزی انجام دادم. «معمای شاه» را هم مانند «تبریز مه آلود» می آمدم و بازی می کردم و می رفتم. من آن موقع در ایران خانه نداشتم و وقتی می آمدم، می رفتم خانه‌ی سپند؛ بازی ام را می کردم و باردیگر برمی گشتم به دبی.
آقای ورزی هم از کارگردانانی هستند که به بازی شما علاقه‌ی فراوانی دارند. تقریباً در کارهای زیادی از ایشان حضور داشته اید.
اولین بار که در کار ورزی بازی می کردم، به محض اینکه کارم به اتمام رسید با پاکت چکی که نوشته بود، آمد سراغ من و گفت استاد بفرمایید. بعد به او گفتم ورزی جان، تو کارگردان خوبی خواهی شد، چون علاقه داری. واقعاً هم خوب شد و می بینید که خیلی کار ساخته است.
به حرف کارگردان بسیار بسیار گوش می دهم
جناب استاد، اگر آن دوره‌ی هشت ساله ای را که شما از ایران رفتید درنظر نگیریم، می توان اظهار داشت که از همان سالی که فعالیت هنریتان را شروع کردید و بعد هم وارد سینما شدید، تا به امروز همیشه فعال و مشغول هنرآفرینی بوده اید. از سویی، بازیگرانِ بسیاری داشته ایم که در یکی دو کار حضور داشته اند و حتی درخشیده اند و سیمرغ هم گرفته اند، اما کنار رفته اند و نتوانسته اند در عالم تصویر و نمایش ماندگار بشوند. شما دلیلِ حضورِ ماندگارتان را در عرصه‌ی تئاتر، سینما و تلویزیون چه می دانید؟ این را برای این پرسیدم تا راهنمایی باشد، برای بازیگران جوانی که می خواهند، حضور خویش را تداوم بخشند.
امیدوارم بیان کردنِ دلایلی که من برای خودم دارم، حمل بر پرررویی نشود و این طور نباشد که بگویند این آدم چقدر ازخود راضی است! ولی به جان بچه هایم اینکه می گویم، واقعیت است. یکی اینکه من بسیار بسیار سر کار مرتب هستم و به حرف کارگردان بسیار بسیار گوش می دهم. حتی امکان دارد من مخالف کارِ کارگردان باشم، ولی می گویم چون کارگردان است، من باید به حرفش گوش بدهم و حتی اگر بدم هم بیاید، باید کاری را که او می گوید، انجام بدهم. به قول خودت یک محبوبیتی بین یک عده از بچه ها هنوز دارم و هنوز به من احترام می گذارند. از همه مهم تر، هر شخص با من کار کرده، دیده است که من نقشم را با تمام وجود کار کرده ام؛ یعنی نقشی نبوده که من بد بازی کنم یا شاید بسیار کم بوده باشد. پس وقتی من همه‌ی این امتیازها را دارم، طبیعی است که بطور مداوم به من کار بدهند.
و از آن طرف شما هنرش را هم دارید؛ یعنی هم ذاتی هنرمند هستید و هم بطور اکتسابی سال ها در تئاتر فعالیت داشته اید و همیشه به دنبال آموختن و تجربه کردن بوده اید.
ببینید، از دبی که آمدم، گفتم من فقط تئاتر بازی می کنم. بدین سبب شروع کردم به بازی در سه چهار تئاتر. خودم هم یک نمایش را به نام «فراموش نامه» کارگردانی کردم که با آنکه خیلی قشنگ بود، ولی هیچ استقبالی از آن نشد. علتش هم این بود که در یک سالن بسیار مرده اجرا کردم. چون چند سالی در ایران نبودم، نمی دانستم که آن سالن، مرده است؛ رفتم آنجا اجرا کردم و تئاتر به آن زیبایی از بین رفت. شاید ان شاءالله بعدها بتوانم یک جای خوب آنرا باردیگر اجرا کنم. ولی آخرین کاری که کردم دیدم تئاتر دیگر بیشتر از قدرتم انرژی می برد و سه چهار تا پیشنهاد تئاتر را رد کردم و فعلاً دیگر تئاتر را کنار گذاشته ام.
نمایش «فراموش نامه» در کنار الهام پاوه نژاد و سپند امیرسلیمانیان شاءالله باز هم شاهد هنرنمایی شما باشیم.
مگر اینکه یک کار خیلی قشنگ و شاهکاری باشد که دلم برای آن برود؛ در این صورت بازی می کنم.
جلال مقامی می گفت سعید! هیچ چیز از دوبلورها کم نداری
یک نکته ای هم که دوست داشتم از شما بپرسم، مربوط به دوبله‌ی برخی از نقش های شما است. جناب عالی در برخی از فیلم هایتان با صدای خودتان بازی کرده اید، مانند همان «مهریه‌ی بی بی»؛ در برخی از فیلم ها نیز صدایتان دوبله بوده و به مَثَل مرحوم مقبلی در «کفش های میرزا نوروز» بجای شما صحبت کرده اند یا آقای ناصر طهماسب در «مردی که موش شد». در این فیلم ها آیا پیشنهاد شد که خودتان بعداً در دوبله صحبت کنید؟ و آیا از صداهایی که برای شما دوبله شده راضی بوده اید؟
برای «مردی که موش شد» در قراردادم هست که خودم بجای خودم صحبت کنم. آن موقع صدای سر صحنه نبود و در بسیاری از سریال ها و فیلم ها خودم بجای خودم دوبله کرده ام. اما برخی از سریال ها را مدیران دوبلاژ به جهت اینکه به همکارهایشان پولی برسانند کاری می کردند که بجای من، یک دوبلور حرف بزند. تنها شخصی که جای من صحبت کرد و از کارش راضیِ راضی بودم، عزت الله مقبلی بود. پس از اینکه «کفش های میرزا نوروز» را دیدم به ایشان گفتم آقا مقبلیِ گلم، واقعاً دست مریزاد! آن زمان آقای حسن عباسی هم خیلی خوب بود؛ ایشان خیلی وقت است که درگذشته اند. پس از اینکه مردم صدای مرا در سریال ها شنیده بودند و صدایم برای مردم شناخته شده بود، بسیاری از سریال ها را حتی به من پولِ یک دوبلور را می دادند که بروم سر دوبله و بجای خودم حرف بزنم. خوب هم بودم؛ یعنی مدیر دوبلاژ از کارم اذیت نمی شد. می توانید این را از آقای جلال مقامی بپرسید. ایشان یک روز به من اظهار داشت که سعید هیچ چیز از دوبلورها کم نداری! من هم به او گفتم لطف داری.
در کنار استاد جمشید لایق در فیلم «کفش های میرزا نوروز»صدای شما هم یک شخصیت خاص دارد.
بله، به خاطر همین، بیشتر خودم جای خودم صحبت می کردم.
شما در یکی از فیلم های اخیرتان، یعنی فیلم «سگ بند»، با مرحوم سیروس گرجستانی همکاری داشته اید، که این، یکی از آخرین هنرنمایی آن مرحوم بوده است. کمی هم از این بازیگر هنرمند بفرمایید.
ما جاجرود زندگی می نماییم. یک روز سیروس آمد و گفت چه جای خوبی است! سعید یک جایی هم برای من بگیر. من هم زنگ زدم به یک آشنایی که اینجا داشتیم و گفتم یک جایی برای آقای گرجستانی بگیرید. کنار خانه‌ی من یک جا برای ایشان گرفت. خلاصه سیروس حداقل هفته ای یک دفعه پیش من می آمد. در این فیلم هم که با هم بودیم و ماشین می آمد، هر دوی ما را سوار می کرد و می برد و هر دو را می آورد. سیروس اوایل فیلم بازی می کند و بعد می میرد؛ ولی نقشِ من ادامه دارد و فکر کنم تا اواخر فیلم باشم. خدا بیامرزد سیروس را. من و سیروس بیش از پنجاه سال با هم دوست بودیم. حتی سه روز پیش از مرگش من با او حرف زده بودم. یک هفته قبلش او از شمال به من زنگ زده بود. هنوز هم مرگ او را باور نمی کنم؛ هنوز هم فکر می کنم، الآن سیروس می آید و زنگ خانه را می زند و می گوید سعید کجایی؟ من هم به او می گویم بدو بیا بالا.
شما سال ها قبل هم در سریال «گام آخر» به کارگردانی آقای فردرو، با مرحوم گرجستانی هم بازی بوده اید.
در «مخمصه» هم با سیروس بودیم که چه قدر هم قشنگ بازی کرد.
من بازیگرم و نقش جدّی و کمدی برایم فرقی ندارد
جناب استاد، مردم شما را در نقش های کمدی به خوبی پذیرفته اند؛ آیا خود شما هم از همان اول به اجرای کمدی گرایش داشتید یا اینکه بعداً که نقش هایی پیشنهاد شد، دیدید که در این نقش ها جا افتاده اید و خودتان هم تمایل پیدا کردید که کمدی بازی کنید؟
ببینید، من یک فرمِ بازی دارم که امکان دارد، حتی کمدی هم نباشد اما بانمک است. من تئاتر که بازی می کردم، مثلاً همان «غار سالامانگ»، تماشاچی از خنده غش می کرد، یا نمایش «ناهار لعنتی» که واقعاً خنده دار بود. یا یک کار که با خدابیامرز پرویز فنّی زاده بودم که واقعاً در پرده‌ی آخرش تماشاچی خنده اش قطع نمی شد؛ یعنی واقعاً تماشاچی ها غش می کردند، آن هم نمایش قشنگی بود. با این وجود برای من مهم نیست که نقش کمدی باشد یا نباشد. من نقش «قاتل مدرس» را هم بازی کرده ام، در تئاتر سرهنگ اس. اس. را بازی کرده ام و خیلی کارهای جدی دیگر هم بازی کرده ام. در کل برای من اصلاً فرقی ندارد، چونکه اعتقاد دارم بازیگر، بازیگر است و برایش فرقی ندارد، نقش جدّی باشد یا کمدی. برای من هم واقعاً فرقی ندارد؛ حتی یک دفعه یکی از کارگردان ها گفت در کار بعدی من تو هستی و نقش رئیس مافیا را بازی می کنی، مثل پدرخوانده. گفتم آخ جون! البته آن کار ساخته نشد، اما خیلی برایم جالب بود که من که این نقش های کمدی را بازی کرده ام، حالا می خواهم یک پدرخوانده را بازی کنم. من بازیگرم و هر نقشی به من بدهند، بازی می کنم.
فرزندانِ شما هم بازیگرانِ سرشناسی هستند و در بعضی از کارها نیز شما با ایشان هم بازی بوده اید؛ برای بازیگری حرفه ای چون شما آیا زمانی که در مقابل فرزندانتان بازی می کنید و آن گاه که با دیگران هم بازی هستید، از نظر حسّی تفاوتی وجود دارد؟
همین هفته‌ی پیش من با سپند در «باخانمان» هم بازی بودم و عین همین سؤال را یک نفر از من پرسید. من گفتم عزیز من! من یک بازیگر حرفه ای هستم؛ سپند بیرون از اینجا پسر من است و اینجا همکار من است و برای من به اندازه‌ی نوک سوزن فرق ندارد که بازیگر مقابلم چه سپند باشد، چه آقای شهرام حقیقت دوست باشد یا اینکه بازیگر مقابلم دخترم باشد یا شخصی دیگر؛ برای من فرقی ندارد. در فیلم «مهریه‌ی بی بی» هم نقش دخترم را کمند بازی می کرد و در آن صحنه که من کمربند را کشیده بودم و با آن دخترم را می زدم، اصلاً این فکر را نمی کردم که دارم دخترِ واقعی خودم را می زنم. نمونه‌ی دیگر اینکه من پارینه که در فیلم آقای احمد معظمی بازی می کردم، در فیلم این طور بود که نقشِ دخترم تصادف می کرد و می مرد. من رفتم پزشکی قانونی و او را دیدم و آمدم. وقتی آمدم و شال گردن دخترم را می دیدم، باور کنید یک آن فکر کردم شال گردنِ کمند است و او را دقیقاً جای دخترم گذاشتم و مثل کمند دیدم و آن چنان گریه کردم و زار زدم که کارگردان گفت آقای امیرسلیمانی نخستین بار است که من پشت این مانیتور دارم، گریه می کنم. می توانید از آقای معظمی بپرسید. خب این به این علت بود که من در آن صحنه از ته دلم گریه کردم، برای اینکه یک آن فکر کردم کمند است که تصادف کرده و مرده است؛ البته دور از جانِ کمند (خانمم الآن از آن طرف دارد می گوید دور از جان). ولی واقعاً این حس به من دست داد؛ فرقی ندارد، این کار دیگر حرفه‌ی ما شده است.
جمشید مشایخی داداش بزرگ من بود
در طول سال ها فعالیت هنری پرباری که داشته اید، از همبازی شدن با کدام یک از بازیگران بسیار احساس لذت کرده اید؟
جمشید؛ قربونش برم، خدا بیامرزدش. سیزده به در پارینه بود که من شمال بودم و سپند زنگ زد و اظهار داشت که عموجمشید فوت کرده. گفتم بابا راستی؟ گفت آره. تا بامداد گریه کردم. بامداد راه افتادم، اما همه‌ی راه ها بسته بود. دوازده یا چهارده ساعت در راه بودم تا از شمال آمدم تهران. با جمشید عشق می کردیم. کم هم با هم بازی نکرده ایم. در تمام سفرها اتاق ما یکی بود. شیراز رفته بودیم، دو تا غذا می گرفتیم با هم نصف می کردیم. دوستی ما این طوری بود. همیشه من و جمشید هم اتاق بودیم. جمشید مشایخی داداش بزرگ من بود.
در کنار استاد جمشید مشایخی در فیلم «دندان طلا»جناب استاد امیرسلیمانی عزیز، در آخر این گفت و گو چه خوب است که نکته ای برآمده از سال ها تجربه‌ی پربارِ بازیگری خودرا برای جوانانی که در شروع راه بازیگری هستند یا دوست دارند وارد این عرصه بشوند، بیان بفرمایید.
اگر بخواهم چیزی به این جوانان بگویم، می گویم بچه ها، قربانتان بروم؛ بچه های خود من، ببینید وقتی وارد این حیطه می شوید، بدانید که حیطه‌ی بسیار سختی است و خیلی حرف و حدیث دارد. شما باید عاشق باشید تا بتوانید سختی های آنرا تحمل کنید. دیگر اینکه باید معلومات داشته باشید. الکی نیست! فکر نکنید این کار ما الکی است و یکی می آید جلو دوربین کار می کند و می رود؛ خیر! کار ما برای خودش الفبا دارد. شما باید الفبای این کار را بلد باشید و اگر بلد نباشید، درنهایت از همان ها می شوید که می آیند و یکی دوتا کار می کنند و بعد برای همیشه می روند.
منبع: برتریها
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد خاطره بازی های آقای بازیگر دوستی با علی حاتمی دو جا به ضررم به اتمام رسید