خشكسالی شكارچی بی رحم
روزنامه ایران در گزارشی نوشت: دویدن گرازها با پس زمینه آپارتمان های شهر میناب در استان هرمزگان ویدئویی است که این روزها در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود.
روزنامه ایران چهارشنبه ۱۶ تیر از تبعات تنش آبی روی حیات وحش، به عرضه گزارشی پرداخت و نوشت: در نگاه اول شاید اتفاق مهمی نباشد اما آن طور که محلی ها می گویند این گرازهای تشنه برای پیدا کردن آب دست به سفری خطرناک زده اند و شاید کیلومترها از عرصه طبیعی خود دور افتاده اند. خشکسالی حیات وحش ایران را تهدید می کند؛ گرمای بی سابقه هوا در کنار از دست رفتن منابع آبی و پوشش گیاهی به قول محمدعلی یکتا نیک فعال زیست محیطی می تواند به اندازه یک لشکر شکارچی بی رحم به حیات وحش صدمه بزند.
شاید بتوان گفت خشکسالی نخستین قربانیان خویش را از حیات وحش می گیرد؛ طبیعت ضد طبیعت. وقتی آبی نیست، زمین می سوزد، درختان خشک می شوند و پرندگان و حیوانات از تشنگی و گرسنگی تلف می شوند و کیست که نداند انسان کجای این چرخه ایستاده است، حیوانات در این خشکسالی چه می کنند و این وضعیت چه به روز آنها خواهد آورد؟
محمد علی یکتانیک مسأله خشکسالی را یک بحران چند وجهی برای حیات وحش می داند. او تصور عمومی و ساده انگارانه از بی آبی در طبیعت را به چالش می کشاند و حیواناتی را که بچه دارند بیشتر در معرض خطر می بیند: «علف خواران و بچه های آنان باید هر روز آب بخورند. این صحنه ناراحت کننده ای است که می بینیم بره ها و بزغاله ها در حال کشاندن مادران خود برای رسیدن به آب هستند. آهوها و قوچ و میش ها یا بز وحشی با وجود این که خطر را درک می کنند اما مجبور می شوند به خاطر تشنگی فرزندان در جست وجوی آب بربیایند. اتفاقی که می افتد این است که شکار به طور عمده از ماده ها اتفاق می افتد از ماده هایی که مولد هستند و بقای جمعیت به این گروه از جانوران وابسته است.»
خشکسالی سبب از بین رفتن پوشش گیاهی می شود و این به کم شدن جمعیت حشرات می انجامد و در این چرخه پرندگان هم دانه و غذای کمتری به دست می آورند. حالا با کم شدن پرندگان شکارگرهای آنان که جغد و عقاب و شاهین باشد هم غذای کمتری به دست می آورند و جمعیت شان کمتر می شود. یکتا نیک ضمن اشاره به خشک شدن تالاب ها جمعیت ماهیان را هم در معرض خطر می بیند. او خشکسالی را مختص یک سال نمی داند و آنرا مانند موجی تصور می کند که در زمان حرکت کرده و هر سال بحران بیشتری خلق می کند.
همان گونه که گفته شد نخستین واکنش حیوانات برای به دست آوردن آب و غذا جابه جایی است. مهاجرتی که گاهی به قیمت جان آنها تمام می شود. یکتانیک ارتفاعات را آخرین پناه حیات وحش می نامد چون دیگر در دشت هایی که پر از جاده و روستا و شهر شده جایی برای آنان نیست و حتی ارتفاعات هم در قرق دام است: «با این توصیفات عملاً هیچ چیزی برای حیات وحش باقی نمی ماند و آنها مجبورند مهاجرت کنند. در واقع مجبورند از مناطق امنی که پاسگاه محیطبانی برای نظارت نسبی دارد بیرون بروند. این اتفاق چند سال پیش برای پارک ملی کویر افتاد و چهار هزار قوچ و کل و میش از پارک ملی کویر در استان سمنان به مناطق آزاد استان اصفهان مهاجرت کردند و تا محیط زیست آمد خودش را پیدا کند و برود ببیند چه شده همه آن جمعیت را شکارچیان از بین بردند.»
شکارچیان فرصت طلب کار سختی ندارند و به سادگی با ایجاد یک حوضچه آب، حیوانات تشنه را به خود جلب می کنند. شکارگاهی ساده و پذیرایی به صرف گلوله؛ انتخابی سخت بین مردن از تشنگی یا کشته شدن توسط شکارچی. اما این تنها راه مردن از خشکسالی نیست؛ بی آبی و خشکسالی یعنی آفت، آفتی که به جان محصولات کشاورزی و گیاهان وحشی و جنگلها هم می افتد که خوراک حیوانات هستند؛ حیواناتی که از تغذیه و آب مناسب برخوردار نیستند، ضعیف هستند و به سادگی توسط این آفات و بیماری ها تلف می شوند: «نباید هر جایی منابع آبی ایجاد کرد مثلاً این که یک تانکر ببریم وسط بیابان مشکل حل نمی گردد که هیچ بلکه سبب ایجاد کمین گاه برای شکارچیان هم می شود و از سویی نظام طبیعی آنجا را به هم می زند و سبب می شود گوشتخواران هم در آنجا مستقر شوند. در واقع سلسله مراتب جانوران آنجا به هم می ریزد. درحالی که برای دیگر چارپایان همان دشت بی آب خواص دیگری داشت حالا عرصه ای خطرناک خواهد شد. باید مکان هایی که برای حیات وحش ایجاد می نماییم از روی مطالعه باشد.»
با کم شدن منابع آبی در مناطق مختلف تضاد منافع بین انسان و حیوان هم سر بر می آورد، این نکته ای است که سپهر سلیمی فعال زیست محیطی مطرح می کند: «وقتی غذا و آب کم بشود حیوانات هجوم می آورند به مناطق زیست انسان و آنجاست که تعارض بالا می رود. از طرفی این احتمال بالا می رود که در این جا به جایی ها حیوانات گرفتار تصادف و صدمه شوند. مثلاً جهت استفاده از آب ذخیره کشاورزی یا آب حوضچه ماهی، داخل آب بیفتند و به خاطر شیب زیاد توان بیرون آمدن از آنرا نداشته باشند و تلف شوند. اینها اتفاقاتی است که همین حالا هم در حال رخ دادن است.» او استفاده از این آبشخورهای مشترک را دلیلی برای شیوع بیماری بین حیوانات می داند که می تواند سبب مرگ و میر آنها بشود.
از نظر حمیدرضا میرزاده فعال زیست محیطی در سالهای خشکسالی میزان تخلفات در حوزه شکار و صید بیشتر می شود و این یعنی مردم به نخستین و کم هزینه ترین راه برای معیشت از دست رفته روی می آورند: «در خشکسالی میزان مرگ و میر حیات وحش به صورت مستقیم به خاطر تشنگی و گرسنگی بیشتر می شود. میزان زاد و ولد کاسته می شود و دوقلوزایی در گونه هایی مانند کل و بز (که زیاد دیده می شود) به شکل معناداری کاسته می شود. در دوران خشکسالی شانس زنده ماندن حیواناتی که در چند ماه ابتدایی به مادر وابسته هستند هم کمتر می شود.»
او جا به جایی گونه های جانوری برای پیدا کردن منابع غذایی را امری طبیعی می داند که در شرایط فعلی سخت تر از همیشه شده است. شرایطی که جاده ها و شهرها مانع عبور و مرور راحت حیوانات هستند و کریدورهای عبور و مرور حیوانات مسدود شده است: «متأسفانه در دو، سه دهه اخیر برخی از زیستگاه ها تبدیل شدند به جزیره، که یکی از آن موارد منطقه حفاظت شده ورجین است که یک تعداد قوچ و میش آنجا هستند. دورتا دور این منطقه چسبیده به شهر لواسان جاده و ویلاست و ما مجبوریم در آن مداخله نماییم و در فصل خشک به آنجا آب و علوفه برسانیم تا از گرسنگی تلف نشوند.»
چند سالی هست که مردم نسبت به حیات وحش حساس شده اند. برای سگ کشی تجمع می کنند و دیگر به سادگی از کنار آزار رساندن به حیوانات عبور نمی کنند. این توجهات در این حد باقی نمانده و بسیاری دوست دارند در کارهای زیست محیطی مشارکت داشته باشند. میرزاده ضمن اشاره به این موضع می گوید: «این مشارکت و حساسیت مردم بسیار عالی است اما متأسفانه می بینیم آدم ها بدون مشورت و در نظر گرفتن برخی از مسائل خودسرانه و اساسا از روی علاقه دست به اقداماتی می زنند که نه تنها به نفع طبیعت و حیات وحش نیست که ضرر هم می رساند. مثلاً در جایی که نباید آبشخور باشد، آبشخور راه اندازی می کنند و به این نکته توجه ندارند که ایجاد چنین چیزی که حیات وحش را به خود جذب می کند باید با مطالعه صورت بگیرد تا در آن منطقه میزان تخلف کم باشد یا کنترل روی آن صورت بگیرد.»
او پخش کردن بیش از حد علوفه در یک منطقه را هم دلیل مرگ و میر حیواناتی می داند که یک باره تمام علوفه را می خورند و پس از آن تلف می شوند: «علایق و خیرخواهی مردم جای تقدیر دارد اما باید زیر نظر و هماهنگی سازمان حفاظت محیط زیست و محیطبانان باشد چون آنان دید وسیع تری دارند که کجا به چه چیزی احتیاج است.»
خشکسالی و تبعات آن به هیچ موجود زنده ای رحم نمی کند و در این آشفته بازار مدیریت انگار باید منتظر دست سبز طبیعت باشیم تا بازهم معجزه ای از آستین بیرون بیاورد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد خشكسالی شكارچی بی رحم