کارنامه منفی هدفمندی در سفره طبقات پایین
روزنامه فرهیختگان در گزارشی آورد: درمورد مصرف برنج، بررسی آمارهای وزارت رفاه نشان داده است میزان مصرف برنج دهک های یک تا سه در سال ۱۳۹۱ نسبت به سال ۱۳۹۰ برای دهک یک کاهش نیم درصدی، برای دهک دوم کاهش ۲.۷ درصدی و برای دهک سوم کاهش سه درصدی داشته است.
در ادامه گزارش چهارشنبه یکم دی روزنامه فرهیختگان آمده است: درخصوص مصرف برنج، بررسی آمارهای وزارت رفاه نشان داده است میزان مصرف برنج دهک های یک تا سه در سال ۱۳۹۱ نسبت به سال ۱۳۹۰ برای دهک یک کاهش نیم درصدی، برای دهک دوم کاهش ۲.۷ درصدی و برای دهک سوم کاهش سه درصدی داشته است.
وجود نابرابری های گسترده در توزیع درآمد به بروز فقر و افزایش داخلی آن و ایجاد شکاف بیشتر در طبقات اجتماعی منجر می شود. توزیع درآمد به توضیح چگونگی سهم افراد یک کشور از درآمد ملی می پردازد. به عبارتی، توزیع درآمد درجه نابرابری موجود بین درآمد افراد یک کشور را توصیف می کند. پدیده نابرابری درآمد نه تنها از علل عمده فقر است، بلکه یکی از عوامل مهارکننده رشد اقتصادی هم به حساب می آید. برای سنجش وضعیت توزیع درآمد یک جامعه، از شاخص آماری ضریب جینی استفاده می شود که عدد آن بین صفر(اشاره به برابری کامل در توزیع درآمدها) و یک(حاکی از نـابرابری کامل در توزیع درآمدها یا مخارج) است.
آمارها نشان داده است ضریب جینی کشور طی ۱۰ سال گذشته حول وحوش عدد ۰.۴۰۰۰ در نوسان بوده است، با این تفاوت که این رقم طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ کمترین رقم چند دهه اخیر را تجربه کرده است. کاهش ضریب جینی طی سالهای مذکور سبب شده در خیلی از تحلیل ها و بخصوص تحلیل های در ارتباط با یارانه های پنهان، این گونه استدلال شود که آزادسازی قیمت ها اتفاقا اثرات مثبت اقتصادی- اجتماعی داشته و باعث کاهش شکاف طبقاتی و در نتیجه آن، کاهش فقر هم می شود، موضوعی که این روزها بیشترین خریدار در میان برخی دولتمردان دارد.
اما بررسی آمارهای مصرف خانوارها بخصوص مصرف خانوارهای کم درآمد طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ نشان داده است بخش قابل توجهی از این تغییرات اسمی و نه حقیقی، ریشه در تورم و افزایش قیمت ها داشته و هیچ نشانی از افزایش مصرف و رفاه ایرانی ها ندارد؛ چونکه آمارهای مصرف نشان داده است حتی در دومین سال اعطای یارانه های نقدی هم حدودا هیچ یک از دهک ها از کاهش مصرف در امان نمانده و حتی دهک های بالاتر هم ناچار به کاهش مصرف شده اند. در ادامه اشاره می شود که کاهش ضریب جینی در نتیجه آزادسازی قیمت ها چگونه سراب و فریب آماری برای فریفتن سیاستگذار بوجود می آورد و علاوه بر طبقات کم درآمد، حتی دهک های پردرآمد را هم تنبیه می کند.
کاهش ضریب جینی با اشد مجازات!
نمونه قابل تامل فریب آماری شاخص ضریب جینی در سال ۱۳۹۸ رخ داده است. جواد حسین زاده، رئیس وقت مرکز آمار ایران در تاریخ اول خرداد سال ۱۳۹۹ در گفت وگویی که با وبسایت مرکز آمار ایران داشته، درمورد این که ضریب جینی در سال ۱۳۹۸ چه تفاوتی با سال قبل دارد؟ می گوید: «در سال ۱۳۹۸ ضریب جینی در سطح کل کشور، ۰.۳۹۹۲ است که نسبت به سال۱۳۹۷، حدود ۰.۰۱۰۱کاهش پیدا کرده است.
این شاخص در خانوارهای شهری در سال ۹۸ برابر ۰.۳۸۲۸ و در خانوارهای روستایی ۰.۳۵۳۹بوده که نسبت به سال ۹۷ کاسته شده است. در کل کشور روند تغییرات ضریب جینی نشان دهنده روند افزایشی این شاخص در سالهای ۱۳۹۲(۳۶۵۰.۰) تا سال ۱۳۹۷(۰.۴۰۹۳) و کاهش آن در سال ۱۳۹۸(۰.۳۹۹۲) است.» وی درمورد دلیل کاهش ضریب جینی در سال ۹۸ نسبت به ۹۷ می گوید ضریب جینی از سال ۱۳۹۲ تا انتهای سال ۱۳۹۷روند صعودی داشته و در سال ۱۳۹۸ با کاهش جزئی روبرو شده و به نظر می آید علل عمده این تغییر در سال ۱۳۹۸ دو مورد بوده است:
۱- افزایش درآمد دهک های پایین: از علل عمده این بهبود در دهک های پایین درآمدی میتوان به کمک سازمان ها و نهادهای دولتی به دهک های پایین درآمدی اشاره نمود. جهت بررسی بیشتر این مورد از داده های هزینه و درآمد خانوار؛ که برپایه اظهار خانوارهای مورد مراجعه، استفاده شد و میزان کمک ها در دهک های ۱۰گانه به دست آمد که نشان می دهند کمک سالانه این سازمان ها به خانوارها در سه دهک پایین در سال ۹۸، در مناطق شهری ۲.۸ برابر و در مناطق روستایی۳.۵ برابر این کمک ها در سه دهک مشابه سال ۱۳۹۵ بوده است.
۲- کاهش درآمد دهک های بالا: باتوجه به محاسبات شاخص قیمت مصرف کننده به تفکیک دهک های درآمدی در سال ۱۳۹۸ دهک های بالای درآمدی با متوسط تورم ماهانه بالاتری در مقایسه با دهک های پایین مواجه بوده اند، بنابراین این مورد نشان داده است که دهک های بالای درآمدی به صورت نسبی با کاهش قدرت خرید بیشتری رو به رو شده اند.
جواد حسین زاده در ادامه می گوید: «تورم دهکی شاهدی بر کاهش قدرت خرید خانوارها در دهک های بالا است. به صورتی که تورم در دهک اول ۳۳.۹ درصد و در دهک دهم ۳۶.۶ درصد است. در سال ۱۳۹۸ دهک اول به صورت میانگین با تورم ۱.۵ درصد و دهک دهم با میانگین تورم ماهانه ۱.۸ درصد مواجه بوده که این گواهی بر کاهش نسبی قدرت خرید دهک های بالای درآمدی در سال ۱۳۹۸ است. هر دو حالت ذکر شده در سال ۹۸ رخ داده و نتیجه آن کاهش ضریب جینی در سال ۹۸ شده است. او در آخر می گوید: «البته باید به این نکته هم اشاره نمود که صرفاً کاهش یا افزایش ضریب جینی نشان دهنده بهبود یا افول وضعیت معیشت خانوارها نیست بلکه نشان دهنده نحوه توزیع درآمدها در میان خانوارهای کشور در یک دوره مشخص است و برای ارزیابی وضعیت معیشت خانوار در کنار شاخص ضریب جینی باید از سایر شاخصهای مکمل هم بهره برد.»
اگر تورم را مالیات پنهان و ظالمانه ترین مالیات بدانیم، استناد به کاهش ضریب جینی در دوره ای که پردرآمدها به واسطه افزایش تورم رفاه خویش را از دست داده اند، شاید مصداق کاهش تورم با اشد مجازات باشد، امری که راه را بر هرگونه سرمایه گذاری این دهک ها در کشور می بندد. ذکر این نکته الزامی است که ثروتمندان به واسطه داشتن دارایی هایی همچون ملک، زمین، دلار، سهام، ارز دیجیتال و... در شرایط تورمی به درآمد و ثروت های قابل ملاحظه ای می رسند اما این امر فقط در مورد بخشی از پردرآمدها مصداق داشته و گروههای زیادی هستند که شاید کمتر از فقرا، اما به هر حال ضربات مهلک تازیانه تورم را حس می کنند. در این بین، آب رفتن طبقه متوسط هم امری است که بدون شک و با سرعت بیشتر اتفاق می افتد، همان طبقه ای که نه دارایی دارند تا از تورم در امان بمانند و نه حمایت های نهادهای دولتی را دارند.
کاهش ۵۸ درصدی مصرف گوشت قرمز کم درآمدها
طبق آمارهای وزارت رفاه، میزان مصرف گوشت قرمز خانوارهای دهک اول، دوم و سوم در سال ۱۳۹۰ به ترتیب ۷۳۳ گرم، ۱۲۳۹ گرم و ۱۴۷۷ گرم بوده که این میزان در سال ۱۳۹۱ به ترتیب با کاهش ۹ و ۱۱ درصدی به ۶۶۶ گرم، ۱۱۰۴ گرم و ۱۳۱۹ گرم رسیده است. همینطور این میزان تا سال ۱۳۹۸ به ترتیب به ۳۰۶ گرم، ۴۶۴ گرم و ۶۶۲ گرم برای دهک های یک، دو و سه رسیده که در مقایسه با ارقام مصرف سال ۱۳۹۰ به ترتیب با کاهش ۵۸ درصدی، ۶۲.۵ درصدی و ۵۵ درصدی روبه رو شده است. پرواضح است کاهش مصرف گوشت در سالهای ۱۳۹۷و ۱۳۹۸ مستقیما با افزایش نرخ ارز و تورم در ارتباط می باشد، اما به نظر می آید در کنار تحریم های سال ۱۳۹۰ و جهش ارزی آن سال ها، نادیده گرفتن اثر آزادسازی قیمت ها و اجرای هدفمندی یارانه ها، منطق علمی و فنی ندارد. این وضعیت را به وضوح میتوان در مصارف خانوارهای پردرآمد هم دید.
کاهش ۴۱ درصدی مصرف گوشت قرمز ثروتمندان
اینکه گفته می شود کاهش ضریب جینی طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ نمی تواند تمام حقیقت های جامعه را نشان دهد، آثار آنرا میتوان در مصارف خانوارهای پردرآمد دید، به صورتی که طبق آمارهای وزارت رفاه، طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ درحالی ضریب جینی در کشور کاهش پیدا کرده که میانگین مصرف گوشت قرمز کل دهک ها در کشور با کاهش ۵۲ درصدی از ۲۶۵۱ گرم در ماه در سال ۱۳۹۰ به ۱۲۸۴ گرم در سال ۱۳۹۸ رسیده و طی این مدت میانگین مصرف گوشت قرمز دهک دهم (پردرآمدترین دهک) هم با کاهش ۴۱ درصدی از ۶۴۷۶ گرم به ۳۷۹۶ گرم رسیده است.
طبق آمارها، کاهش ۴۱ درصدی مصرف گوشت در دهک دهم نمونه جالب این مورد است که کاهش ضریب جینی طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ نه به واسطه آثار مثبت هدفمندی یارانه ها، بلکه درنتیجه کاهش رفاه خانوارهای پردرآمد و خانوارهای طبقه متوسط هم بوده است، موضوعی که بیشتر از آنکه به نفع اقتصاد ایران باشد، باید ما را نگران تر هم کند؛ چونکه عملا توان سرمایه گذاری را از دهک های بالای درآمدی می گیرد. شاید بیراه نباشد بگوییم سبقت استهلاک سرمایه از تشکیل سرمایه ثابت ناخالص طی سالهای اخیر و منفی شدن نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص از سال ۱۳۹۰ به بعد موضوعی است که بی ارتباط با نتایج منفی آزادسازی قیمت ها و بعد از آن با تحریم ها نیست.
کاهش ۲۴ درصدی مصرف مرغ پردرآمدها!
سرانه مصرف گوشت مرغ دومین بخش از تغییرات رفاه و مصرف جمعیت کشور طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ است. برپایه آمارهای وزارت رفاه طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ میزان مصرف سرانه دهک اول، دوم و سوم به ترتیب از ۳۱۱۷ گرم، ۳۸۹۴ گرم و ۴۱۹۵ گرم در ماه به ۳۴۸۵ گرم، ۴۰۲۸ گرم و ۴۳۵۸ گرم در سال ۱۳۹۸ رسیده که به ترتیب نشان از افزایش ۱۱.۸ درصدی، ۳.۴ درصد و ۳.۹ درصدی مصرف گوشت مرغ در میان کم درآمدها را دارد. اما در همین مدت میزان مصرف سرانه کل دهک های کشور از ماهانه ۵۱۶۲ گرم و مصرف دهک دهم از ۷۸۵۸ گرم در سال ۱۳۹۰ به ۴۵۵۶ و ۵۹۹۴ گرم در سال ۱۳۹۸ رسیده که نشان از کاهش ۱۱.۷ درصدی و ۲۳.۷ درصدی کل دهک ها و دهک دهم دارد.
درخصوص مصرف گوشت مرغ، درواقع حدودا هیچ یک از دهک ها از کاهش مصرف در امان نمانده اند. اما نکته قابل توجه آن است که گرچه بیشترین صدمه و کاهش رفاه متوجه دهک های پایین تر بوده، اما عدم کشش پذیری هزینه خانوارهای ضعیف تر و ناتوانی آنها برای کاهش بیشتر هزینه های در ارتباط با گوشت مرغ، دلیل ریزش کمتر مصرف آنان شده است. همینطور تداوم رکود اقتصادی و تورم شدید کالاهای غیرخوراکی، دهک های بالاتر را هم ناچار به کاهش مصرف گوشت مرغ کرده است. همینطور اعطای ارز ۴۲۰۰ به گوشت مرغ سبب شده دهک های پایین بتوانند مصرف خویش را در حد تعادلی سالهای قبل نگه دارند که این مورد برخلاف جوسازی ها ضد ارز ۴۲۰۰ نهاده های دامی است.
کاهش ۳۵ درصدی مصرف لبنیات
درخصوص مصرف لبنیات هم آمارها بسیار قابل تامل است، به صورتی که مصرف لبنیات دهک های یک تا سوم طی سال ۱۳۹۱ نسبت به سال ۱۳۹۰ به ترتیب کاهش ۱۴، ۱۳ و ۱۲ درصدی داشته است. اما طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ این میزان برای دهک های یک، دو و سوم به ترتیب ۲۹.۴ درصد، ۳۴.۳ درصد و ۳۰ درصد کاهش داشته است. همینطور در سال ۱۳۹۱ میزان مصرف کل دهک های کشور هم نسبت به سال قبل کاهش ۸ درصدی و برای دهک دهم افزایش ۱.۶ درصدی داشته است. این میزان طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ به صورت میانگین برای کل دهک ها و دهک دهم کاهش ۳۵ درصدی را تجربه کرده است.
کاهش ۳۵ درصدی مصرف برنج
درخصوص مصرف برنج، بررسی آمارهای وزارت رفاه نشان داده است میزان مصرف برنج دهک های یک تا سه در سال ۱۳۹۱ نسبت به سال ۱۳۹۰ برای دهک یک کاهش نیم درصدی، برای دهک دوم کاهش ۲.۷ درصدی و برای دهک سوم کاهش سه درصدی داشته است. همینطور طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ این میزان به ترتیب کاهش ۳۱.۵ درصدی، ۳۵.۳ درصدی و ۳۶.۳ درصدی داشته است. درمورد مصرف کل دهک ها هم طی سال ۱۳۹۱ مصرف کل دهک ها کاهش ۴.۴ درصدی و برای دهک دهم افزایش ۳.۱ درصدی داشته، اما طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ این میزان برای کل دهک ها کاهش ۳۴.۷ درصدی و برای دهک دهم کاهش ۳۱.۶ درصدی داشته است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد کارنامه منفی هدفمندی در سفره طبقات پایین