توسعه و تضاد و تمرکز بر مسائل خودی
در یادداشت روزنامه ایران می خوانیم: استاد رفیع پور به رغم تصمیم شان بر کناره گیری و انزوا، از همراهان و راه یاران جشنواره علوم انسانی عمار است و این از موهبت های این حرکت تازه شروع شده است.
در ادامه این یادداشت که در ۱۴ بهمن به قلم حجت الاسلام مجتبی نامخواه پژوهشگر اجتماعی انتشار یافته، آمده است: ما در جشنواره علوم انسانی عمار همزمان که چشم امید به رویش ایده های نو داریم آرزومند بازخوانی پروژه های فکری مؤثر گذشته هم هستیم. آرزو داریم نسل های جدیدتر، مشاهده های اندیش وران گذشته را بازیابند و نظریه هاشان را چارچوب مشاهده های تازه گردانند.
این ناسازگاری های زمانه ماست که شاید به دلیل فقدان ژورنالیسم اندیشه یا ضعف فراوان آن، کم مایه هایی پروژه باز، صاحب پروژه فکری شمرده می شوند و این سو و آن سو حرف از اندیشه هاشان در بین است اما امثال فرامرز رفیع پور، با این همه اثر مؤثر، بر کنجی افتاده و از برنامه فکری مهم و آثار به نسبت منسجم او سخنی به میان نیست.
سخن درباره پروژه فکری استاد رفیع پور البته مجال و بسط بیشتری می طلبد. متن زیر طرح تنها یک پرسش از این پروژه است. این پرسش در حاشیه کتاب توسعه و تضاد پرورانده شده و در دیداری پرسیده شده که در آغازین روزهای دی ماه، در کنار تعدادی از همراهان جشنواره علوم انسانی عمار با ایشان داشتیم:
«در زمان کنونی عقل و علم ایجاب می کند که ما روی مسائل خود متمرکز شویم». این آخر بندی کتاب مهمی است که دو و نیم دهه قبل منتشر شد: «توسعه و تضاد».
چه چیز سبب می شود این تمرکز بر مسائل خویش را از دست بدهیم؟ در فصل آخر کتاب به مسائل بیرونی و دشمن اشاره شده، بخش دیگر این است که ما در کوشش هایی که در علوم اجتماعی داریم اصلاً متوجه مسأله های خود نباشیم، بلکه متوجه ترجمه نظریه باشیم یا بعنوان جایگزینی برای اندیشیدن به مسأله، به نقد نظریه های ترجمه شده و اصطلاحاً اسلامیزه کردن علوم اجتماعی بیندیشیم.
در سالهای بعد از «توسعه و تضاد» هر سه عامل ادامه پیدا کرد: هم دشمن، هم ترجمه به معنای تکرار و هم متأثر از مجادلات کلامی نیمه دوم دهه هفتاد، مقولات در رابطه با علوم انسانی اسلامی. در نتیجه تمرکز بر مسأله، یعنی آنچه عقل و علم ایجاب می کرد به محاق رفت، نامسأله گرایی تفوق یافت و با رشد نهادهای علمی و شبهه علمی، علوم اجتماعی و علوم اجتماعی اسلامی صورتی بوروکراتیک پیدا کرد.
به موازات این وضعیت در علوم اجتماعی، توسعه هم ادامه پیدا کرد و بشکلی مستمر تضاد زایید. آش آن قدر شور و تضاد آنقدر آشکار شد که بانیان و مدیران عالی رتبه توسعه که به قول خودشان عمری بر توسعه گذاشته بودند هم از تبعیض ها و ناعدالتی های توسعه سخن گفتند. این مدیران از تبعیض ها و تضادهایی سخن گفتند که در اثر توسعه ای به وجود آمده بود که خود اجرا کرده بودند. مدیران توسعه و عاملان تضاد، دو نیم دهه بعد از توسعه و تضاد با لحن آن سخن گفتند.
اکنون دوونیم دهه از دوره توسعه و تضاد گذشته است، اما هم تضادها باقی مانده و هم لزوم تمرکز بر مسأله ها.
ما در جشنواره عمار طی بیشتر از ده سال و با بیشتر از هزار ساعت، روایت هایی مستند از مسأله های خودمان داریم؛ همان هایی که عقل و علم ایجاب می کند بر آن متمرکز باشیم. اما این تمرکز، در حد توان یک نفر و یک مجموعه نیست بلکه نیازمند یک فراخوان و دعوت علمی و فکری است. برای بعضی از جوانانِ علوم اجتماعی اهمیت تمرکز بر مسأله روشن نیست. برای برخی دیگر چگونگی این کار مشخص نیست. توسعه و تضاد فراتر از یک کتاب و در مقام یک ایده، آیا می تواند بر سر تمرکز بر مسأله با نسل های بعدی علوم اجتماعی گفتگو کند؟ آیا می تواند چگونگی تمرکز بر مسأله های ناشی از تضاد را برجسته کند؟
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد توسعه و تضاد و تمرکز بر مسائل خودی