خشکسالی بلای جان صنعت گردشگری
بررسی ها نشان میدهد که خشکسالی در ایران 30 درصد از خسارات ناشی از بلایای طبیعی را به خود اختصاص داده که این امر سبب تخلیه بیش از 10 هزار روستا در منطقه جنوب شرق کشور و کاهش 30 درصدی گردشگری شده است.
خشکسالی یکی از پدیده های طبیعی است که تاثیر آن بر تمام ابعاد زندگی انسانی مشخص و محرز است. در حقیقت می توان گفت خشکسالی حالتی نرمال و مستمر از اقلیم است و پدیده ای است که بصورت اتفاقی حدودا در تمامی مناطق اقلیمی رخ می دهد. این وضعیت یکی از پدیده های آب وهوایی و همچون رخدادهای مخاطره آمیز است که هر ساله خسارت های اقتصادی و اجتماعی زیادی به جوامع انسانی وارد می سازد.
مخاطرات طبیعی همچون خشکسالی همیشه موجب از میان رفتن پوشش گیاهی، کاهش سطح مراتع، به هم خوردن چهره توپوگرافی منطقه، مهاجرت گونه های جانوری شده و تاثیر مستقیم بر گردشگری منطقه می گذارد و در دراز مدت می تواند تاثیر بد بر جذب توریست داشته باشد.
خشکسالی همیشه موجب از میان رفتن پوشش گیاهی، کاهش سطح مراتع، به هم خوردن چهره توپوگرافی منطقه، مهاجرت گونه های جانوری شده و تاثیر مستقیم بر گردشگری منطقه می گذارد و در دراز مدت می تواند تاثیر بد بر جذب توریست داشته باشد
خشکسالی و گردشگری
خشکسالی یکی از پیچیده ترین و آرام ترین مخاطرات طبیعی است که با نتایج گسترده و دراز مدت خود، بر تمام جوانب زندگی انسان اثر می گذارد که این تاثیر بر جوامع روستایی بسیار بیشتر است. جوامع روستایی به سبب نزدیکی بیشتر با طبیعت و اقتصاد مبتنی بر کشاورزی، در برخورد با خشکسالی لطمه پذیرترند.
خشکسالی مسبب نتایج زیست محیطی و اقتصادی فراوانی در محیط روستا می باشد که این عوامل در دراز مدت بر فعالیت گردشگری روستایی که در رابطه با سرمایه های جغرافیایی و کیفیت مناظر طبیعی روستاهاست، اثر می گذارد.
این پدیده از یک طرف با کاهش منابع آب، کاهش کارهای کشاورزی و از میان رفتن پوشش گیاهی موجب تغییر در ساخت مناظر طبیعی روستا می شود. از جانب دیگر با کاهش تولیدات زراعی و دامی، مشکلات اقتصادی فراوانی را در محیط روستا سبب می شود که در نتیجه آن روستاییان توانایی مالی لازم برای انجام کارهای خدماتی در رابطه با گردشگری روستایی بعنوان یکی از مهم ترین صنایع دارای پتانسیل لازم برای مساعدت با توسعه کارهای اقتصادی جوامع محلی، تاثیر منفی خواهد داشت.
گردشگری روستایی به صورتی در پاسخ به مخاطرات زندگی پراسترس شهری و در سالهای ۱۹۵۰ میلادی به بعد در غرب و طی دو دهه اخیر در ایران گسترش یافته است. البته این رویکرد در ایران علاوه بر گسترش ناشی از استرس های زندگی شهری، بیشتر به سبب ناکارآمدی سیاست های توسعه روستایی بنیان یافته و بعنوان یکی از مهم ترین صنایع برخوردار از پتانسیل های لازم برای مساعدت با جوامع محلی در امتداد توسعه کارهای اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است.
در زمینه توسعه گردشگری روستایی ۸ جاذبه مهم برای توریست وجود دارد که مهم ترین آنها «گشت و گذار»، «فعالیت آبی»، «فعالیت ورزشی»، «فعالیت های مربوط به سلامتی»، «گیاهان خاص و دارویی»، «صنایع محلی و دستی»، «حیوانات بومی» و «جاذبه های اقتصادی» هستند که همه این موارد بدون هیچ تردیدی با مساله خشکسالی ارتباط دارد.(۱)
۷۰ درصد از خساراتی که بر اثر بلایای طبیعی به کشور وارد شده ناشی از خشکسالی و سیل بوده است. همین طور مطابق با برآوردهای سازمان جهانی گردشگری، ایران از نظر جاذبه های گردشگری در میان ۱۰ کشور برتر جهان قرار دارد اما به لحاظ کسب درآمد ناشی از این صنعت بزرگ در رتبه ۷۰ جهان قرار دارد
به عبارتی افزایش خشکسالی سبب کاهش منابع آب، کاهش سطح زیرکشت و تولید محصولات کشاورزی و به تبع آن کاهش جمعیت دامی، افزایش قیمت مواد غذایی، بیکاری و نهایتاً مهاجرت گسترده از روستاها به شهرهاست که به نوبه خود مشکلات بسیار بزرگ تری را هم سبب می شود. نمونه بارز این مهم خالی شدن روستاهای منطقه سیستان و زابل از سال ۱۳۷۷ به بعد و بر اثر خشک شدن رود هیرمند و تالاب هامون بود.
طبق برخی گزارش ها در مدت ۲۵ سال قبل بیش از ۱۰ هزار روستا بر اثر خشکسالی در منطقه جنوب شرق خالی از سکنه شده است. (۲)
همچنین نتایج برخی تحقیقات و پژوهش های صورت گرفته در کشور نشان میدهد ۷۰ درصد از خساراتی که بر اثر بلایای طبیعی به کشور وارد شده ناشی از خشکسالی و سیل بوده است.
مطابق برآوردهای سازمان جهانی گردشگری، ایران از نظر جاذبه های گردشگری در میان ۱۰ کشور برتر جهان قرار دارد اما به لحاظ کسب درآمد ناشی از این صنعت بزرگ در رتبه ۷۰ جهان قرار دارد.(۳)
در دوسال گذشته در ایران دو عامل «کرونا» و «خشکسالی» سبب افت شدید گردشگری و درآمدهای حاصل از آن بود که مورد نخست به سبب گسترش علم و خلاقیت بشر به میزان زیادی کنترل شد اما مورد دوم به سبب تغییرات آرام و طولانی مدتی که داشته، اثرات مخرب طولانی تری به بار آورده است.
اقلیم چهار فصلی که رو به خشکی می رود
اقلیم ایران به سبب تنوع چهار فصل و داشتن جاذبه های تاریخی و طبیعی همیشه در میان کشورهای پرطرفدار توریستی هم به لحاظ توریست داخلی و هم به لحاظ گردشگری خارجی بوده است. به عبارتی در کمتر نقطه ای از جهان می توان شاهد عبور رودخانه های آب شیرین از بین دشت ها و کویرهای گرم و خشک بود اما در کشور ما در کنار هم قرار گرفتن دو عامل متناقض اما جذاب در کنار هم سبب شکل گیری تمدن های بزرگی در منطقه فلات مرکزی ایران شده که جاذبه گردشگری آنرا دو برابر کرده است.
به عبارتی عبور رودخانه ای مانند «زاینده رود» از میان دشت های مرکز ایران و ورود آن به تالاب بزرگ و مهمی چون تالاب «گاوخونی» تنها سبب اشتغال و گسترش کشاورزی در منطقه نیست، چونکه با توجه به این تالاب در منطقه گرم بیابان مرکزی ایران، تنوع گسترده و بسیار زیبایی از حیات وحش جانوری شکل گرفته که همین مورد به نوبه خود سبب افزایش جاذبه گردشگری می شد.
موضوعی که متاسفانه در دو دهه اخیر و به سبب برداشت بی رویه آب در بالادست رودخانه، بطور کامل به فراموشی سپرده شده و تالاب گاوخونی تنها بصورت فصلی و در بعضی از سالهای پرآب رمق ناچیزی می گیرد.
جریان رودخانه زاینده رود در شهر اصفهان علاوه بر تلطیف هوا وتعدیل دما در فصول گرم وسرد بعنوان یک جاذبه طبیعی نقش مهمی در جذب گردشگری این شهر دارد.
همچنین این رودخانه علاوه بر جلوگیری از پیش روی کویر به سمت شهر، از ایجاد غبار به جهت بادهای کویری کم می کند. مضاف بر این جریان این رودخانه موجب افزایش نشاط اجتماعی وسلامت روانی و اجتماعی شهروندان هم هست تا جایی که بگفته کارشناسان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان، خشک شدن رودخانه زاینده رود باعث شده تا ورود توریست به این استان نسبت به قبل ۳۰ درصد کاهش داشته که این مساله اثرات منفی بر اقتصاد شهر اصفهان بر جای گذاشته است.
خشک شدن رودخانه زاینده رود باعث شده تا ورود توریست به این استان نسبت به قبل ۳۰ درصد کاهش داشته و این کاهش توریست اثرات منفی بر اقتصاد شهر اصفهان بر جای گذاشته است
این موضوع به حدی از اهمیت برخوردارست که بتازگی کارشناسان در بررسی آثار خشکسالی زاینده رود بر صنعت گردشگری داخلی علاوه بر برآورد متغییرهایی همچون میزان تقاضای گردشگری اصفهان، تاثیر عواملی همچون قیمت بنزین، متوسط هزینه یک شب اقامت در شهر اصفهان، میزان درآمد سالانه یک خانوار شهری وروستایی و تعداد روزهای تعطیل در سال، موضوع «جریان داشتن آب در رودخانه زاینده رود» را در برای جذب توریست مطرح می کنند.
رودخانه ای که سال هـا طـراوت و شـادابی را برای اصفهان به همراه داشته اما هم اکنون با خشک شدن این رودخانه تبعات منفی روحی و روانی را بـرای مـردم بـه دنبال داشته است. حوزه رودخانه زاینده رود ۴۱ هزار و۵۰۰ کیلومتر مربع است (۴) که بخش اعظم آن اکنون کاملا خشکیده و حتی به خود اصفهان هم نمی رسد. این وضعیت به حدی است که مسئولان اصفهان نیز از این رودخانه بعنوان یک رودخانه فصلی نام می برند(۵ و۶).
چنین وضعیتی بطور مشابه برای دریاچه ارومیه نیز رخ داده و در بسیاری دیگر از نقاط کشور از جمله، «دریاچه پریشان» بزرگ ترین دریاچه آب شیرین ایران، تالاب هامون در سیستان و بلوچستان، جازموریان در جنوب استان کرمان و خیلی از تالاب های کشور پدید آمده است.
نکته حائز اهمیت این است که تا حالا شیوه های استفاده درست از منابع آبی برای خیلی از کشاورزان و مردم نواحی روستایی آموزش داده نشده و همین مورد در خشک شدن خیلی از قنوات و چشمه ها موثر بوده، اما باید توجه داشت که ایجاد چنین وضعیتی بیش از هر چیز ناشی از سیاستگذاری های غلط در بخش توسعه است.
طبق برخی گزارش های رسانه ای؛ تا حالا بیش از ۲۰ کارخانه تولید فولاد و ذوب آهن در استان اصفهان تاسیس شده که حداکثر استفاده از منابع آبی را به خود اختصاص داده و با گسترش کشاورزی غیر اصولی نه فقط اراضی پایین دست زاینده رود خشکیده، بلکه یکی از متنوع ترین جاذبه های گردشگری در کشور نیز دستخوش زوال و چالش جدی شده است.
منابع
۱. صادقی، کبری و خسروی پور، بهمن، تاثیر خشکسالی بر کارهای گردشگری روستایی، دومین همایش ملی گردشگری و طبیعت گردی ایران زمین.
۲. https: //www.dana.ir/news/۱۰۰۶۸۲۷
۳. قاسمی، مریم، تاثیر خشکسالی بر روند توسعه گردشگری(مطالعه مورد بررسی وضعیت زاینده رود ودریاچه ارومیه)، نخستین کنفرانس ملی اندیشه ها و تکنولوژی های جدید در علوم جغرافیایی.
۴. Zayandeh River Basin Short Profile" International Water Management Institute، Sri Lanka
۵. «رودخانه فصلی زاینده رود به رودخانه دائمی تبدیل می شود». تسنیم. ۱۳ بهمن ۱۳۹۲.
۶. «رجایی» آقای وزیر! رودخانه زاینده رود به یک رودخانه فصلی و زنده رود به مرده تبدیل شد». خبرگزاری فارس. ۵ خرداد ۱۴۰۰.
منبع: برتریها
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد خشکسالی بلای جان صنعت گردشگری