با استفاده از فرصت نوروز؛
چگونه جامعه به دوران نشاط قبل از کرونا بازگردد؟
کارشناسان می گویند: جستجوی راه های نوین برقراری ارتباط نوجوانان با همسالان، بهبود روابط اعضای خانواده با یکدیگر، دراجتماع بودن، ورزش کردن و مشارکت در اجرای آداب و سنن نوروز و سفرکردن همچون راهکارهایی هستند که می تواند افراد را از انزوای دوران کرونا خارج و به نشاط قبل از آن بازگرداند.
هر چند کرونا برای اولین بار در ۲۴ آذر ۱۳۹۸ در شهر «ووهان» گزارش شد، اما به مرور در سایر کشورهای جهان گسترش پیدا کرد و توانست در مدت زمان اندکی، علاوه به بار آوردن مرگ و میرهای بسیار، بر سایر حوزه ها شامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هم تأثیر بگذارد. اما تاثیرگذاری کرونا را صرفاً نمی توان به سطح کلان محدود کرد، بلکه سطوح خرد مانند خانواده هم بیشتر از پیش، از آن متاثر شد. خانواده که بنیانی ترین نهاد جامعه است و در رشد و پیشرفت آن موثر است، در خلال این مدت به سبب تعطیلات و قرنطینه های طولانی مدت با مسایل و چالش های بساری رو به رو شد که نه نتها در روابط زوجین بلکه در ورابط والدین و فرزندان و هم فرزندان با یکدیگر هم قابل مشاهده بوده است.
یکی از مسایل دوران پاندمی، گسترش بیماریهای روحی روانی در بین اعضای خانواده و درنتیجه افت سلامت روان در افراد جامعه بوده است، به طوریکه سازمان بهداشت جهانی دراین زمینه گزارش داد، اگر اقدام عاجلی صورت نگیرد، بیماریهای روانی تا ۲۰۳۰ میلادی شایع ترین بیماری در جهان خواهد شد.
هیچ جایگزینی برای ارتباطات حضوری، رودررو و مستقیم با همسالان و دوستان هم دوره وجود ندارد. بدین سبب هر چقدر سریعتر بتوان زمینه این ارتباطات را در مدارس و دانشگاه ها فراهم نمود، بهتر و بیشتر می توان از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری نمود
«بهزاد وحیدنیا» مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور هم دراین زمینه و در تحلیل تأثیرات روانی و اجتماعی پاندمی کرونا در جامعه، می گوید: بررسی های سامانه خودارزیابی روانشناختی نشان میدهد که در طول ۶ ماه اول شیوع ویروس کرونا ۹ تا ۱۱ درصد استرس، اضطراب و افسردگی شدید و متوسط گزارش شده که حالا این رقم به ۱۶ درصد بالا رفته است.
در این میان نوجوانان و جوانان هم به سبب کاهش ارتباطات مستقیم با همسالانشان، کاهش حضور در اجتماع و محیط جامعه و بدین جهت پناه آوردن به فضای مجازی با مسایل و مشکلات روان شناختی بیشتری مانند اضطراب، استرس، افسردگی و حتی انزوا رو به رو هستند. پژوهش های مختلف جهانی هم مبین تأثیر پدیده کرونا بر سلامت روان اعضای جامعه خصوصا کودکان و نوجوانان بوده است؛ برای مثال «شهپر باقری» و «لادن زرشناس» در گزارشی با عنوان «حمایت از سلامت روان نوجوانان در پاندمی بیماری کووید ۱۹» که مستنداتی از کشورهای دیگر را در سال ۲۰۲۰ میلادی بوسیله جستجو در سایت های مختلف مانند Google scholar، Scopus، Web of Science، PubMed Science مورد بررسی قرار دادند، اعلام کردند که نوجوانی به خودی خود دوران سختی است و همه گیری بیماری کرونا آنرا سخت تر هم می کند.
نتایج این تحقیقات حاکی از آنست که ترس از مبتلا شدن به عفونت کرونا، خستگی و ناامیدی، اطلاعات ناکافی در مورد این بیماری، فقدان ارتباط با همکلاسی ها، دوستان و معلم ها، نداشتن فضای شخصی در خانه و مشکلات اقتصادی خانواده ها سبب ایجاد مشکلاتی مانند اضطراب، عدم اطمینان و افسردگی در نوجوانان شده است. بدین جهت اهمیت واکاوی این مسئله و یافتن راهکارهایی موثر برای برون رفت از این وضعیت، سبب شد پژوهشگر ایرنا با دو تن از روانشناسان؛ «شاهین نیافر» و «علی اکبر ارجمندنیا» به گفت و گو بنشیند.
آنچه در ذیل می خوانید مشروحی از این گفت و شنود است:
ایجاد انزوا به دنبال کاهش تعاملات با دوستان
نیافر درباب علت انزوای نوجوانان در دوارن کرونا می گوید: هر چند احساس تعلق به گروه دوستان و همسالان یکی از اولویت های اصلی و اساسی برای نوجوانان شمرده می شود، اما باید اظهار داشت که در بعضی موارد شکل گیری و تداوم این احساس با مشکلات و موانعی رو به رو می شود که یکی از این مشکلات در چند سال اخیر، پاندمی کرونا است.
قرنطینه های طولانی مدت، تعطیلی مدارس و باشگاه ها باعث شده است، زمینه های ارتباط نوجوانان و جوانان با یکدیگر حذف شود و در نتیجه آنها بیشتر از گذشته به روابط سرد مجازی روی آورند و منزوی شوند.
تعطیلات و قرنطینه های طولانی مدت، تعطیلی مدارس، دانشگاه ها و باشگاه ها در دوران پاندمی کرونا باعث شده است که زمینه های ارتباط نوجوانان و جوانان با یکدیگر سلب شود و در نتیجه آنها بیشتر از گذشته به روابط سرد مجازی روی آورند در این میان، ارتباطات مجازی طولانی مدت، باعث وابستگی نوجوانان به گوشی و فضای اینترنت و در نتیجه باتوجه به گسترش بیش از پیش ارتباطات ناسالم مجازی، زمینه هرگونه سو استفاده از آنها هم فراهم گشته است. در این شرایط حتی امکان دارد، نوجوانان و جوانان به جهت وابستگی بیش از اندازه به فضای اینترنت و فاصله گرفتن از فضای واقعی، گرفتار نوعی اضطراب اجتماعی شوند.
ارجمندنیا هم در این زمینه می گوید: کرونا بعنوان یک اتفاق دور از ذهن و وحشتناک موجب شد که تمام سطوح مختلف زندگی افراد در جامعه و هم در محیط خانواده تحت تأثیر قرار بگیرد. خیلی از کودکان، نوجوانان و جوانان در طول این مدت به سبب مجازی شدن آموزش، به مدرسه نرفتند یا کمتر رفتند و ارتباطات حضوری اندکی با همسالانشان در مدرسه و حتی دانشگاه داشتند. از ین جهت، طبیعی است که در شرایطی که این افراد برای حفظ شخصیت خود نیاز به تعاملات و ارتباطات اجتماعی و انسانی دارند، با فقدان این امکانات و فرصت، گرفتار مسایل و مشکلات ارتباطاتی شود.
وی ادامه می دهد: در عمل خیلی از کودکان، نوجوانان و جوانان در دو سال پاندمی کرونا، از اجتماع محروم شدند و همین محرومیت، افت و خیزهای فروانی در شخصیت آنها ایجاد کرد و محدودیت های به وجود آمده برای آنها منجر به انزوای اجتماعی آنها شده است.
ارجمندنیا می افزاید: درکل دو نوع انزوا داریم. یک مورد «خودخواسته» و برمبنای تمایل خود فرد بمنظور عدم برقراری ارتباط با دیگری است. نوع دیگر هم متاثر از عوامل بیرونی، خانودگی و اجتماعی است. برای مثال با مهاجرت خانواده ای از یک کشور به کشور دیگر یا از شهری به شهر دیگر، این نوع انزوا خود به خود برای فرزندان حاصل شود. به این صورت که ادغام و انطباق اجتماعی افراد با محیط و شرایط پیرامون، زمانبر و گرفتار چالش می شود.
به گفته وی، پدیده کرونا هم سبب شد به انزوای نوجوانان و جوانان بیشتر دامن زده شود، چونکه محدود شدن آموزش ها صرفاً به شبکه شاد و ارتباطات اینترنتی و گذراندن اوقات فراغت در فضای مجازی از میزان تعاملات و ارتباطات آنها به شدت کاسته و فقدان ارتباطات حضوری، منجر به کاهش توانمندی های کارکردی فردی و اجتماعی آنها همچون ارتباط گیری شده است.
تاثیر روابط خانوادگی در عبور از مشکلات روحی دوران کرونا
نیافر درباره تأثیر روابط سیستماتیک اعضای خانواده بر انزوای نوجوانان و جوانان می گوید: در دوران کرونا مسایلی نظیر تعطیلی تعدادی از مشاغل و بروز مسایل و مشکلات اقتصادی از یک سو و افزایش آمار مرگ و میر ناشی از کرونا همچون اعضای خانواده و والدین در ایران و سایر کشورها، سبب ایجاد مشکلات روحی و روانی بسیاری برای نوجوانان و جوانان نظیر وسواس، استرس، اضطراب و سوگ ابرازنیافته شود.
در این شرایط با در نظر گرفتن خانواده بعنوان یک سیستم که اجزای آن با یکدیگر در ارتباط هستند و بر عملکرد یکدیگر تأثیر می گذارند، این مشکلات به همه اعضای خانواده تسری پیداکرده و سبب شده تاکل سیستم خانواده با «کژکارکردی» رو به رو شود. یعنی مسایل و مشکلات والدین در دوران پاندمی بر فرزندان و خلقیات روحی و روانی آنها به شدت تأثیر گذاشته است. علاوه براین، تعطیلات و قرنطینه های طولانی مدت سبب شد که خیلی از هیجانات نوجوانان و جوانان تخلیه نشود و این امر خویش را بصورت پرخاشگری و خشم درخانواده نمایان سازد. حتی در مواردی عدم تخلیه هیجانات سبب ایجاد تنش میان والدین و فرزندان شده است.
خانواده هایی بیشتر از پاندمی کرونا صدمه دیدند که زمینه های صدمه پذیری هم در بین آنها از قبل وجود داشت ارجمندنیا هم در این زمینه می افزاید: تجربیات مشاوره من در این دو سال که از عمر پاندمی کرونا می گذرد، نشان میدهد که خانواده هایی بیشتر تحت تأثیر نتایج منفی کرونا قرار گرفتند که در گذشته هم چالش هایی با یکدیگر داشتند. برای مثال در خانواده ای که همیشه میان والدین تنش وجود داشت، این مسئله در دوارن کرونا تشدید شد و علاوه بر این وضعیت روحی و روانی که تا قبل از این به سبب شرایط خانواده مناسب نبود، رو به وخامت گذاشت. چونکه به سبب کرونا خیلی از افراد شغل خویش را از دست دادند، به دورکاری روی آوردند یا مشاغل خانگی را جایگزین مشاغل پیشین خود کردند.
اگر اعضای چنین خانواده ای قبل از این بمنظور دوری از محیط متشنج، از خانه بیرون می رفتند و زمان خویش را با کار و یا دوستان سپری می کردند، قرنطینه های طولانی مدت و تعطیلات ناشی از آن سبب شد در خانه بمانند و همین مورد در بسیاری موارد بر اختلافات و تعارضات آنها اضافه کرد.
وی می گوید: در چنن خانواده هایی فرزندان هم بیشتر صدمه دیدند و متحمل مشکلات بسیاری شدند. برای مثال آنها که زمینه های اضطراب داشتند، اضطرابشان بیشتر و گرفتار انواع مسایل و مشکلات روحی و روانی شدند. این در حالیست که در آن دسته از خانواده هایی که چارچوب خوبی در محیط خانه وجود داشت و روابط عاطفی مناسب و معقولی میان اعضا برقرار بود و هر یک از افراد خانواده در نقش های خود به درستی وظایفشان راعمل می کردند، کمتر شاهد چالش شد.
علاوه براین، چنین خانواده ای در گذر از پدیده کرونا هم موفق تر عمل کردند. در چنین خانواده هایی یا فرزندان صدمه ندیدند یا صدمه ها کمتر بود. بدین سبب در یک نتیجه گیری می توان اظهار داشت که خانواده هایی بیشتر از کرونا صدمه دیدند که زمینه های صدمه پذیری هم در بین آنها از قبل وجود داشت.
راهکارها و فرصت نوروز
نیافر به راهکارهایی دراین زمینه اشاره کرده و می گوید: همانطور که برای خیلی از بیماریهای جسمانی به پزشک و متخصص رجوع می نماییم، باید برای رفع بحران های روحی و روانی هم از مشاور و کارشناس کمک بگیریم. چونکه خیلی از بحران های روحی و روانی مانند افسردگی و اضطراب به خودی خود بهبود نمی یابند، بلکه حتی ممکنست با گذشت زمان تشدید هم شوند و بدین جهت تمام کارهای اجتماعی و شغلی فرد را تحت تأثیر قرار دهند. بنابراین، برای خلاص شدن از رنج ناشی از چنین صدمه هایی بهتر است، زودتر به فکر درمان بود.
نوروز فرصت مغتنمی برای ایجاد نشاط و خروج از انزوا برای همه گروه های سنی همچون کودکان، نوجوانان و جوانان است، چونکه اجرای سنت ها و آداب و رسوم این ایام و همینطور سفرکردن سبب می شود تا افراد بتوانند تجربه زیستی بیشتری در جامعه داشته باشند و فارغ از فضای سرد مجازی باردیگر طعم زندگی واقعی را بچشند وی ادامه می دهد: مواردی مانند مدیریت هیجان، کنترل خشم، حذف افکار منفی، ایجاد ارتباطات و تعاملات سالم، ایجاد فضای امن در درون خانواده، همدلی، ایجاد صمیمیت، گذراندن زمان بیشتر با اعضای خانواده، سفر رفتن با جمع خانواده و دوستان و همینطور توجه به نیازهای روانشناختی یکدیگر و مشارکت بیشتر در امور اجتماعی می تواند در بهبود بحران ها و فروکش ساختن صدمه های ناشی از کرونا موثر باشد.
ارجمندنیا هم تاکید می کند: هیچ جایگزینی برای ارتباطات حضوری، رو در رو و مستقیم با همسالان و دوستان هم دوره وجود ندارد. بدین سبب هر چقدر ما سریعتر بتوانیم زمینه این ارتباطات را در مدارس و دانشگاه ها فراهم نماییم، بهتر و بیشتر می توان از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری کرد. برای این منظور ایجاد فضای مطمئن و باز که کودکان، نوجوانان و جوانان بتوانند یکدیگر را ببینند و با یکدیگر تعامل داشته باشند، می تواند گزینه مناسبی باشد. همینطور برقراری ارتباطات تصویری زیر نظر والدین هم می تواند برای کودکان و نوجوانان سازنده و موثر باشد.
وی ادامه می دهد: داشتن روابط خوب و مناسب میان اعضای خانواده که منجر به ایجاد خلا برای فرزندان نشود، هم می تواند موثر باشد. داشتن ارتباطات حضوری با اعضای خانواده گسترده تر با رعایت پروتکلهای بهداشتی، می تواند قسمتی از چالش ها را مدیریت کند. همینطور به جهت اینکه در این دوران، کودکان و نوجوانان صدمه کمتری از ناحیه فضای مجازی ببینند، محدودسازی استفاده از فضای اینترنت و نظارت بر فعالیت ها در فضای مجازی و بازی های آنلاین پیشنهاد می شود. هر چند فضای مجازی فواید بسیاری دارد، اما باید متوجه خطرات و مضرات آن هم بود و آگاهانه وبا داشتن سواد رسانه ای از این فضا و سایر پلت فرم ها بهره برد.
در مجموع کارشناسان نوروز را فرصتی مغتنم برای ایجاد نشاط و خروج از انزوا در همه گروه های سنی همچون کودکان، نوجوانان و جوانان می دانند، چونکه اجرای سنت ها و آداب و رسوم این ایام، دید و بازدیدها و همینطور سفر کردن سبب می شود تا افراد بتوانند تجربه زیستی بیشتری در محیط جامعه با همسالان و سایر گروه های دیگر داشته باشند و فارغ از فضای سرد مجازی باردیگر طعم زندگی واقعی را بچشند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد چگونه جامعه به دوران نشاط قبل از کرونا بازگردد؟