گزارش یك نشست تخصصی؛
سیاست ها و برنامه های جمعیتی ایران آسیب ها و فرصت ها کدامند؟
گروهی از جمعیت شناسان معتقد هستند: تدوین سیاست ها و برنامه های جمعیتی در هر دوره ای مستلزم شناخت جهات لطمه زا و مساله آفرین روندهای جمعیتی از یک سو و فرصت های برآمده از تحولات جمعیتی از طرف دیگر است.
نشست تخصصی با عنوان «تحولات، سیاست ها و برنامه های جمعیتی ایران» به مناسبت هفته و روز ملی جمعیت به همت گروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی روز دوشنبه ۲۶ اردیبهشت اجرا شد. در این جلسه «عبدالله معتمدی» رییس دانشگاه علامه طباطبایی، «اردشیر انتظاری» رییس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، «محمدجواد محمودی»رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست های جمعیتی شورای عالی انقلاب فرهنگی، «محمد اسحاقی» معاون پژوهش و آموزش موسسه انقلاب فرهنگی (دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه ای)، «امیرحسین بانکی پور» نماینده مجلس شورای اسلامی، «مسعود عالمی نیسی» رییس موسسه تحقیقات جمعیت کشور، «شهلا کاظمی پور» استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران و «احمد دراهکی» عضو هیات علمی گروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی حضور داشتند. همین طور «محمود مشفق» مدیر گروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی دبیر علمی این جلسه بود.
هدف این جلسه بررسی تحولات اخیر و چشم انداز تحولات جمعیتی از یک سو و تبیین و تحلیل سیاست های جمعیتی و قانون جوانی جمعیتی و تعالی خانواده مجلس از طرف دیگر بود.
در ادامه مشروح این سخنرانی ها را می خوانید:
معتمدی رییس دانشگاه علامه طباطبایی در افتتاحیه نشست اظهار داشت: در جامعه امروز ایران «فرزندآوری پایین» و سالمندی جمعیت از با اهمیت ترین مسائل جمعیتی کشور هستند. توجه به تامین نیازهای سالمندان و نیز اهمیت دادن به سلامت روانی و اجتماعی سالمندان بایستی مورد توجه دستگاه های دولتی در کشور قرار گیرد.
وی ادامه داد: رشد بالای جمعیت سالمند در کشور تغییرات ساختار و بافت جمعیتی را به دنبال دارد و زمینه ساز عوارض و نتایج مختلفی خواهد شد. پدیده های جمعیتی همچون پدیده سالمندی چند ساحتی و چند بعدی هستند و از ابعاد مختلف بایستی مورد توجه قرار گیرند. عدم توجه به ابعاد روانی - اجتماعی پدیده سالمندی موجب بروز مشکلات اجتماعی، اقتصادی خواهد شد.
پدیده های جمعیتی همچون پدیده سالمندی چند ساحتی و چند بعدی هستند و از ابعاد مختلف بایستی مورد توجه قرار گیرند مشفق مدیر گروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی دومین سخنران نشست در مقاله خود با عنوان «نشانه های گذار دوم جمعیتی و ملاحظات سیاستی» این مساله را بیان کرد که نشانه های گذار دوم جمعیتی خصوصاً باروری زیر سطح جانشینی در استانهای توسعه یافته تر بروز و ظهور یافته است.
وی اضافه کرد: نشانه های گذار دوم جمعیت ابتدا در کشورهای اروپای غربی در دهه های ۶۰ و ۷۰ به بعد بروز نمود و در واکنش به این تغییرات سیاست های جمعیتی کشورها نیز جهت گیری متفاوتی به خود گرفته است.
این استاد دانشگاه افزود: نتایج مطالعات درباب اثر سیاست های خانواده و جمعیت بر باروری زیر سطح جانشینی متفاوت و در بعضی مواقع متناقض بوده است. برخی مطالعات نشان داده اند که در اساس مشوق های اقتصادی در تغییر باروری کل بی اثر است، اما مطالعات دیگر نیز نشان داده اند که بااینکه اثر مشوق ها مثبت بوده است، اما این اثرات موقتی و فقط در زمانبندی تولدها موثر بوده است. پس باتوجه به تجربیات بین المللی و داخلی می بایست سیاست های جمعیتی کشور از نظر ضریب تأثیرگذاری پایش و رصد شود.
وی اشاره کرد: گذار جمعیتی در کشور برای همه مناطق یکسان و یکنواخت نبوده است، پس توجه به تفاوت های منطقه ای، قومی و محلی در سیاستگذاری امری ضروری در اجرای سیاست های جمعیتی در کشور است.
گذار جمعیتی در کشور برای همه مناطق یکسان و یکنواخت نبوده است، پس توجه به تفاوت های منطقه ای، قومی و محلی در سیاستگذاری امری ضروری در اجرای سیاست های جمعیتی در کشور استکاظمی پور استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران، سومین سخنران نشست در مقاله خود تحت عنوان «آینده نگری ساختاری سنی جمعیت ایران و سیاست های در رابطه با آن» به پیش بینی تحولات ساختار سنی جمعیت تا سال ۱۴۳۰ پرداخت.
وی بیان کرد: فرصت ها و چالش های جمعییت همیشه درحال تغییر و تحول هستند و تدوین سیاست ها و برنامه های جمعیتی در هر دوره ای مستلزم شناخت جهات لطمه زا و مساله آفرین روندهای جمعیتی از یک سو وفرصت های بر آمده از تحولات جمعیتی از طرف دیگر است.
این استاد دانشگاه مطرح کرد: نرخ رشد جمعیت کشور تا سال ۱۴۳۰ در خوشبینانه ترین حالت به صفر نزدیک می شود و سپس منفی می شود. همین طور جمعیت ۶۰ ساله و بالاتر کشور به ۳۲ درصد و جمعیت ۶۵ ساله و بالاتر به ۲۳ درصد خواهد رسید.
کاظمی پور باروری پایین را بعنوان یک مساله اجتماعی – جمعیتی در قرن بیست و یکم معرفی نمود و افزود یکی از موارد اختلاف رویکرد های رایج درباب سیاست های جمعیتی، مناقشه درباب تعریف سیاست های جمعیتی است. طرفداران افزایش موالید، سیاست جمعیتی را در معنای محدود یعنی اتخاذ تدابیری برای تأثیرگذاری بر حجم، رشد و ترکیب جمعیت در نظر می گیرند، در صورتیکه حامیان مدیریت پنجره فرصت جمعیتی، سیاست جمعیتی را در معنای وسیع یعنی مشتمل بر اقدامات قانونی بمنظور تأثیرگذاری بر خاصیت های کمی و کیفی جمعیتی می دانند. این دو قرائت مختلف از سیاست های جمعیتی باعث شده است که توافق همه در آرمان ها که شرط لازم برای سیاستگذاری است به سختی صورت گیرد.
دو قرائت مختلف از سیاست های جمعیتی باعث شده است که توافق همه در آرمان ها که شرط لازم برای سیاستگذاری است به سختی صورت گیردمحمودی رییس کمیته رصد و پایش سیاست های جمعیتی کشور در شورای انقلاب فرهنگی چهارمین سخنران نشست نیز اظهار داشت: ادامه روند کاهش باروری و کاهش ورودی بازار کار از یک سو و افزایش خروجی بازار کار سبب کاهش مزایای بازنشستگی عمومی خواهد شد.
وی اضافه کرد: تجربه کشورهای گروه ۷ نشان میدهد که افزایش حدود ۰.۳ تولد در قبال هر زن و نیز افزایش ۱.۸ میزان مهاجرت خالص درباب هر هزار نفر جمعیت و افزایش ۱.۶ سال در سن بازنشستگی تا سال ۲۰۵۰ سبب کاهش ۱۰ درصد مخارج صندوق های بازنشستگی می شود.
محمودی اظهار داشت: بطور متوسط افزایش یک سال به سن بازنشستگی، نسبت بازنشستگان به افراد در سن کار را تا سال ۲۰۵۰، ۶ درصد کم می کند. همین طور به سبب کاهش افراد در سن کار، پرداختی آنها (حق بیمه پرداختی) به صندوق های بازنشستگی کاهش، مصارف صندوق های بازنشستگی افزایش و به تبع آن توان اقتصادی آنها کاهش خواهد یافت.
بانکی پور نماینده مجلس شورای اسلامی درباب قانون جوانی جمعیت و تعالی خانواده اشاره کرد که مساله محوری در نگارش قانون، کاهش موانع فرزندآوری و رشد جمعیت بودهاست. وی در سه بخش گروه مخاطبان، جهت گیری های اساسی و وظایف دستگاهها به تشریح ابعاد مختلف قانون جوانی جمعیتی و تعالی خانواده پرداخت.
بانکی پور اشاره کرد: با بهره گیری از نظرات پزشکان متخصص، متخصصان آمار و جمعیت شناسان بعنوان مشاوران کمیسیون و تشکیل کمیته های گوناگون کارشناسی دسته بندی و جمع بندی نظرات کارشناسان و اسناد پشتیبان موانع مهم فرزندآوری و رشد جمعیت در ۲۱ دسته طبقه بندی شد و برای رفع هر یک از این موانع چندین ماده قانونی در نظر گرفته شده است. بطور مثال برای رفع اشکال تاخیر و صعوبت ازدواج جوانان ۱۸ ماده قانون، برای قبح زدائی و شیوع انواع سقط جنین ۲۰ ماده قانونی و جهت مقابله با نهادینه شدن فرهنگ فرزند کمتر زندگی بهتر ۱۹ ماده قانون به تصویب رسیده است.
برای رفع اشکال تاخیر و صعوبت ازدواج جوانان ۱۸ ماده قانون، برای قبح زدایی و شیوع انواع سقط جنین ۲۰ ماده قانونی و جهت مقابله با نهادینه شدن فرهنگ فرزند کمتر زندگی بهتر، ۱۹ ماده قانون به تصویب رسیده استوی همین طور اظهار داشت: در متن قانون بطور شفاف وظایف دستگاه های شامل قوای سه گانه، وزارتخانه ها، سازمان ها، کلیه دستگاه های اجرائی، نهادهای مذهبی و انقلابی مشخص شده است.
اسحاقی معاون پژوهش و آموزش موسسه انقلاب اسلامی(دفتر حفظ، نشر آثار حضرت آیت الله خامنه ای) پنجمین سخنران نشست بود که به تحلیلی از سیاست های ابلاغی جمعیتی پرداخت.
وی اظهار داشت: تا کنون فقط یک بند از سیاست های کلی جمعیت مورد توجه دستگاه قانونگذاری و نهادهای اجرائی قرار گرفته است، در صورتیکه همه بندهای سیاست ابلاغی جمعیت از اهمیت اساسی برخوردار می باشند و مستلزم آنست که در مورد آنها دولت وارد عمل شود.
عالمی نیسی رییس موسسه تحقیقات جمعیت کشور نیز در این جلسه علمی ضمن تشریح تجرد، ناباروری، سقط جنین و بی فرزندی بعنوان چهار مساله اصلی جمعیتی در ایران اشاره داشت: مسائل جمعیتی کشور بطور عمده ناشی از سوء مدیریت و قوانین ناکارآمد است و باتوجه به ظرفیت ها و پتانسیل های کشور با تغییر شیوه های مدیریت و اصلاح قوانین مقررات این مشکلات قابل حل هستند.
دراهکی عضو هیات علمی گروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی آخرین سخنران این جلسه نیز اظهار داشت: تخصیص یارانه و ارائه خدمات کمک باروری تاثیر مثبت بر بارروری دارد و باتوجه به کشور و جامعه مورد مطالعه می تواند متفاوت باشد. همین طور پذیریش گسترده خدمات کمک باروری با استفاده بیشتر از آنها در میان زوجین نابارور مرتبط می باشد.
وی افزود: در مجموع می توان گفت برنامه ها و اقدمات سیاستی منفرد و مجزا بعید است که بتوانند باروری را بالا برند. در مقابل یک بسته جامع نامتناقض و متقابلاً سازگار از سیاست های خانواده، بازار کار و بهداشت مورد نیاز است. همین طور این سیاست ها باید منطبق با تغییرات جامعه جدید مانند تاخیر در ازدواج، تاخیر در والدین شدن، گسترش آموزش عالی و آمال و آرزوهای جدید شغلی و... باشند.
منبع: برتریها
این مطلب را می پسندید؟
(2)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد سیاست ها و برنامه های جمعیتی ایران آسیب ها و فرصت ها کدامند؟