ریزگردها بحرانی ترسناک اما قابل کنترل
به گزارش برتریها یک فعال محیط زیست در مورد راهکارهای مقابله با بحران ریزگردها می گوید: مسؤولان باید پیشبینی آینده نگارانه در مورد مسئله ریزگردها داشته باشند و این مورد را در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های کلان کشور بگنجانند و تجهیزات لازم برای مقابله با آنرا خریداری کنند.
در حالی که کمتر از ۲ ماه از سال جدید را پشت سر گذاشته ایم تابحال چندین بار ورود ریزگردها به بعضی از استان ها به تعطیلی مدارس و اداره ها و مختل شدن زندگی مردم انجامیده است.
برپایه بررسی های انجام شده، شاخص کیفی هوا در بعضی از نقاط کشور در شرایط بسیار خطرناکی قرار گرفته است.[۱] باآنکه اقدام های مختلف انجام شده و اراده دولت سیزدهم برای تکمیل کارهای در دست اقدام، امیدها را در دل ها برای کاهش شرایط موجود زنده می کند اما همچنان، نگرانی ها از ادامه دار شدن وضعیت کنونی روبه افزایش است.
در این حوزه، یکی از برنامه های کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب برگزاری نشست های تخصصی بود که همچون مبحث های مهم نشست های این غرفه میتوان به چالش های محیط زیستی ریزگردها اشاره نمود.
«سمیه رفیعی» فعال و سیاست پژوه حوزه محیط زیست و نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس از استان تهران در مجلس شورای اسلامی مسائل گوناگونی در مورد بحران ریزگردها را در این جلسه بیان کرد که همچون آنها میتوان به ماهیت و منشا ریزگردها، توان ایران در مقابله با آنها، بررسی این که آیا ریزگردها بحران های زیست محیطی هستند یا بحران سیاسی و همینطور راهکارهای مقابله با آن اشاره نمود.
ماهیت و توان ایران در مقابله با ریزگردها
مساله ریزگردها؛ یکی از دغدغه های مهم مردم به حساب می آید که هر از چندگاهی سبب بحران در خیلی از شهرها بخصوص مناطق غربی کشور می شود. [۲] به صورتی که اخبار در ارتباط با ورود ریزگردها به کشور از فروردین ۱۴۰۱ شدت بیشتری گرفته است تا جایی که به تعطیلی مدارس، اداره ها و سایر نهادهای بعضی از استان ها انجامید.
سمیه رفیعی در مورد ماهیت این ریزگردها بیان می کند: ریزدگردها در بحث آلودگی هوا تعریف می شود. ذرات معلقی که قابلیت دیده شدن و اندازه گیری دارند. این ریزگردها بخصوص در طول ۱۵ سال گذشته زیاد شده اند. خیلی از این ریزگردها ذرات معلق حاصل از گردش خاک و ترکیبات در خاک هستند که با طوفان ها و با شرایطی که برای خاک به وجود می آید، بلند می شوند و بسته به اندازه آن خاصیت جابجا شدن دارند.
سمیه رفیعی: متخصصان ایرانی که در حوزه آلودگی هوا کار کردند، توانستند تجهیرات لازم در این عرصه را فراهم آورند. این فعال محیط زیست در ادامه می گوید: ایران پیش از این هم با پدیده ریزگردها مواجه بوده است چون که جمهوری اسلامی ایران در کمربند خشک زمین واقع شده و کم بارش است اما در این دوره به علت توانمند شدن ایران، قادر به اندازه گیری این ریزگردها هستیم. متخصصان این حوزه، توانستند تجهیزات لازم در این عرصه را فراهم آورند. در واقع با رشد تکنولوژی و فناوری حالا به این نقطه رسیدیم که می توانیم میزان آلودگی هوا را اندازه گیری نماییم. البته در زمان وقوع طوفان ها مقداری نرخ و سهم ورود این گرد و غبارها به کشور بالا می رود.
پیامدهای وجود ریزگردها در کشور
گرد و غبار و ریزگردها علاوه بر این که می توانند در بحث تنفس و سلامتی مشکل ایجاد کنند و آن شاخصهای آلایندگی هوا را زیاد کنند، مشکلات دیگری را هم با خود به همراه دارند که کمتر دیده می شود. رفیعی فعال محیط زیست در این خصوص اظهار می کند: در خیلی از حوزه ها، ریزگردها می توانند نتایج منفی به همراه داشته باشند برای نمونه در حوزه کشاورزی سبب ایجاد چالش می شوند و زمین کشاورزی را تحت تأثیر خود قرار می دهند. همینطور در بحث زیرساخت ها مانند خطوط ریلی و زیربنایی می توانند ایجاد مشکل کنند. این ریزگردها حتی به وسایل خانگی شهرهایی که با این بحران مواجهند، خسارت وارد می کنند. به نظر می آید که تابحال در این حوزه یک جمع بندی اقتصادی کامل انجام نشده است، ازاین رو نیاز است که این برآورد اقتصادی صورت گیرد.
یکی دیگر از نتایج ریزگردها بخصوص در سالهای گذشته همزمانی آن با شیوع کرونا و مشکلات ناشی از آن بود. تحقیقات نشان می دهد که این ویروس قابلیت تلفیق شدن با ذرات گرد و غبار را دارد و می تواند حتی انتشار بیماری را بیشتر و مشکلاتی در دستگاه تنفسی ایجاد نماید اما چیزی که حائز اهمیت می باشد و در اینجا باید به آن اشاره نمود، این است که این مسایل کمتر مورد مطالعه قرار می گیرند و ازاین رو مسؤولان باید به صورت تخصصی این مسایل را دنبال کنند.
رفیعی: ویروس کرونا قابلیت تلفیق شدن با ذرات گرد و غبار را دارد و می تواند حتی انتشار بیماری را بیشتر و مشکلاتی در دستگاه تنفسی ایجاد نماید.
منشا ریزگردها
رفیعی در مورد منشا این ریزگردها به انتقاد از عرضه اطلاعات غلط به مردم می پردازد و در این خصوص می گوید: مردم حق دارند تا بدانند که در آینده چه اتفاقی در حوزه تنفس و بحث کیفیت هوا برای آنها اتفاق خواهد افتاد و ما بیشتر با اطلاعات اشتباه مردم را گرفتار دوگانگی هایی می نماییم. اگر از شهروند عادی بپرسیم که آیا این منشا گرد و خاک داخلی است یا خارجی، نمی تواند به درستی پاسخ دهد چون که گزاره ها در این خصوص متفاوت می باشد. در بعضی مواقع در پاسخ های تصمیم گیران هم این دوگانگی دیده می شود. برای نمونه در مجلس پرسشی صریح در ارتباط با این که آیا پدیده اخیر ریزگردها در تهران منشا داخلی دارد یا خارجی پرسیده شد، افرادی که در رصد این ریزدگردها مسؤولیت داشتند در کمتر از ۲۴ ساعت ۲ جواب متفاوت دادند، یکی منشا ۷۰ درصد ریزگردها را خارجی دانست و دیگری هم بر این باور بود که ۷۰ درصد اینها منشا داخلی دارد.
علت پاسخ ها و اطلاع رسانی های متفاوت را جویا شدیم. پاسخ این بود که منشا انتشار هر کدام از این رویدادها با هم متفاوت هستند، برای نمونه گرد و غبار اخیر تهران بیشتر از کانون های اطراف تهران بوده و در اطراف تهران کانون های بالقوه و بالفعل زیاد وجود دارد که می تواند تهران را تحت تأثیر خود قرار دهد. اما آن چیزی که در ایران و در اوایل سالجاری رخ داد، منشا آن از کشورهای خارجی بود.
ریزگردها بحران های زیست محیطی یا بحران سیاسی؟
همان گونه که در بالا اشاره شد بخصوص در چند ماه اخیر خیلی از شهرها با پدیده گرد و غبار مواجه گشتند. تصاویر به دست آمده از برخی شهرها همچون ایلام، خوزستان و کرمانشاه در چند روز گذشته مبین این مورد است که حجم ورود این گرد و غبارها به این شهرها بی سابقه بوده است اما چالشی که ذهن خیلی از مردم را درگیر کرده این است که ریزگردها بحران های زیست محیطی هستند یا بحران سیاسی؟ در پاسخ به این پرسش رفیعی یادآور می شود: امکان دارد بعضی از بهره برداری های سیاسی از این مورد صورت گیرد اما این پدیده، بیشتر بحران محیط زیستی است. البته این مسئله تنها محدود به کشور ما نیست و در منطقه هم این بحران وجود دارد، چین با این بحران دست به گریبان بود که تا حد زیادی توانست، آنرا مدیریت کند.
البته تغییرات اقلیمی هم در دنیا در خیزش این گرد و غبارها موثر بوده اند، برای نمونه امکان دارد، کشوری که اقدامی توسعه گرانه انجام دهد اما اثر آن در قالب مرزهای خودش نبیند و پیامد آن در جای دیگر دنیا مشاهده شود البته پروتکل ها و موافقت نامه هایی هم در این حوزه به تصویب رسیده است.
رفیعی: مردم حق دارند از این که در شرایط آتی چه اتفاقی در حوزه تنفس و بحث استشمام هوا برای آنها اتفاق می افتد، اطلاع پیدا کنند و بیشتر با اطلاعات غلط مردم را گرفتار دوگانگی های می نماییم.
جنگل ها مانعی برای ورود حجم بالا ریزگردها به مرکز کشور
ریزگردها با منشا خارجی بیشتر از غرب به مرکز کشور حرکت می کنند، همینطور در فلات مرکزی هم چشمه های فعال وجود دارد. تصاویر ماهواره ای نشان داده است که عراق یکی از چشمه های خیلی فعال گرد و غبار است که این غبار با سرعت ۸۰ درصدی وارد کشور می شوند اما بمحض رسیدن به مرزهای ایران به علت نعمت وجود جنگل های زاگرس در غرب و شمال غرب ایران در حد خیلی بالایی شدت ورود آنها به مرکز گرفته می شود.
راهکارها
مطالعات علوم پزشکی نشان داده است که در خیلی از مواقع در این گردوغبارها ذرات میکروبی و قارچی وجود دارد و حتی ذرات زیستی بیماری زا هم می تواند روی اینها بنشیند و عوارض و بیماری هایی را ایجاد نماید. بنابراین همه آحاد جامعه و بخصوص مسؤولان باید به این حوزه توجه ویژه ای داشته باشند.
رفیعی ضمن اشاره به وظیفه مهم مسؤولان در این عرصه می گوید: تصمیم گیران مجلس و دولت باید این مورد را در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های کلان بگنجانند یعنی برای نمونه اگر برنامه هفتم را تدوین می کنند باید بدانند که کشور با شرایط خیزش گرد و غبارها مواجه می باشد یا این که اگر مقرر است، بودجه تدوین کنند این مسئله را مدنظر داشته باشند و تجهیزات لازم را خریداری کنند. ازاین رو لازم است که مسؤولان پیشبینی آینده نگارانه در مورد مسئله ریزگردها داشته باشند.
این فعال محیط زیست همینطور از مردم درخواست نمود که برای مقابله با ریزگردها با دولت همکاری کنند، برای نمونه اگر گفته می شود که کودکان در معرض آلودگی هوا قرار نگیرند به این علت است که سرعت بالای تنفس در کودکان و رسوخ ریزگردها در ریه آنها سبب توقف رشد جسمی آنها خواهد شد. ازاین رو اگر تصمیمی گرفته می شود که مدارس تعطیل شود، از خانه بیرون نروند و در مواقع بحرانی، نکات بهداشتی رعایت شود.
رفیعی: مردم در بحث مشارکت محیط زیست جلوتر از دولت ها حرکت کرده اند. رفیعی در ادامه این مبحث تاکید می کند که اگر مردم مشارکت نکنند، مقابله با ریزگردها به خوبی پیش نمی رود چون که امکان ندارد بین دوگانه دولت و مردم که بخشی منفعل و بخش دیگر فعال است، اهداف تحقق یابد و هر دو باید کنار هم برنامه ها را پیاده کنند. بنده بعنوان فردی که ۲۰ سال است که در حوزه محیط زیست کار می کنم باید بگویم که مردم در بحث مشارکت محیط زیست جلوتر از دولت ها حرکت کرده اند.
همچنین برخی اطلاعات در مورد این که مردم در رویارویی با این بحران چگونه باید رفتار کنند، باید عرضه شود و نقش رسانه ها دادن خوراک و اطلاعات درست به مردم است. ایران همچنان به علت شرایط توپوگرافی، ژئوپولتیک و جغرافیایی درگیر مسایل گردو غبار خواهد بود، ازاین رو باید به سمت کم کردن صدمه های ناشی از آن برویم در این خصوص آموزش و همراهی مردم بسیار می تواند موثر باشد.
رفیعی در انتها این نشست پیشنهاد کرد که مرکز کتابخانه مجلس با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تفاهمنامه ای در جهت فرهنگ محیط زیستی به امضا برسانند چون که به علت کمبود منابع پژوهشی، اطلاعات درست به مردم داده نمی گردد و لازم است تا آموزش های صحیح در کشور ترویج یابد چون که این حق مردم و شایسته مردم ماست که اطلاعات درست در اختیار آنها قرار داده شود.
پی نوشت:
[۱]. برای اطلاع بیشتر ر. ک گردگیری شُش ها در خوزستان، نوشته محمد زمانی، برتریها.ir/xjJdwf
[۲]. برای اطلاع بیشتر در این خصوص ر. ک، ارزیابی خطر ریزگردها در شمال غرب ایران، اسمعیل شاهکویی، طاهره رحمانی، نشریه برنامه ریزی فضایی، دوره ۹، تابستان ۱۳۹۸.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد ریزگردها بحرانی ترسناک اما قابل کنترل