نتایج یك بررسی در ماه های پایانی سال گذشته:
از هر ۱۰ مهاجر افغانستانی وارد شده به ایران، ۹ نفر مرد هستند
به گزارش برتریها، بررسی سازمان جهانی مهاجرت نشان می دهد، مهاجران افغانستانی با انگیزه های مختلف وارد ایران می شوند و از هر ۱۰ مهاجر افغانستانی که در ماه های پایانی سال قبل وارد ایران شدند، ۹ نفر مرد بودند که بر انگیزه اقتصادی، بیشتر مهاجران تاکید دارد.
در سالیان مختلف شاهد ورود موج های مختلف مهاجران افغانستانی در ایران بوده ایم. موج اول مقارن با تجاوز شوروی به افغانستان در سالهای ۱۳۶۷-۱۳۵۷ بود. موج دوم به آغاز جنگ های داخلی در افغانستان در سالهای ۱۳۷۵-۱۳۶۸ برمی گردد. موج سوم با ظهور حکومت طالبان در سالهای ۱۳۸۰-۱۳۷۵ هم راه است. موج چهارم با حمله نظامی آمریکا به افغانستان در سالهای ۱۳۸۴-۱۳۸۰ مقارن شد و در نهایت موج پنجم با ظهور داعش در منطقه و قدرت گرفتن باردیگر طالبان آغاز شد که از سال ۱۳۸۵ تابحال همراه می باشد.
بتازگی هم باردیگر با قدرت گرفتن طالبان شاهد ورود خیلی از مهاجران افغانستانی به ایران هستیم به طوریکه به گفته «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه روزانه پنج هزار زن، کودک و مرد افغانستانی وارد مرزهای ایران شده اند.
ورود مهاجران افغانستانی در حالی انجام شده است که در خلال سالیان متوالی نه تنها پیش زمینه ذهنی مناسبی در مورد آنها شکل نگرفته بلکه حتی سیاست های مرتبط و مناسبی در مورد آنها هم اتخاذ نشده است و در نتیجه این امر مسائل و مشکلاتی مانند بیگانه هراسی را رقم زده است. امری که خود چرخه نامطلوب نتایج دیگر را به دنبال دارد.
با توجه به اهمیت این مورد در ابعاد مختلف پژوهشگر ایرنا با «پیمان حقیقت طلب» مدیر پژوهش انجمن مردم نهاد دیاران به گفت و گو پرداخت که بخش هایی از این گزارش را در ادامه می خوانید:
دلایل شکل گیری پدیده افغان هراسی در ایران
حقیقت طلب، در مورد علل بروز مسئله افغان هراسی در ایران می گوید: در بطن جامعه ایران میتوان از پدیده ای به نام «افغان هراسی» نام برد. البته به نظر این پدیده به دوره ی بعد از تسلط باردیگر ی طالبان برنمی گردد و ریشه ای قدیمی تر دارد. جامعه ایران بیشتر از ۴ دهه است که با مهاجرت اتباع افغانستانی مواجه می باشد. در این سال ها مهاجران افغانستانی بعنوان «نیروی کار ارزان» مورد استقبال ایرانی ها واقع شده اند و کمتر شاهد این بوده ایم که نخبگان و افراد سطح بالای افغانستانی مورد پذیرش قرار بگیرند. مهاجرت افغانستانی ها در مدت این چند دهه به دو دلیل اصلی رخ داده است: نبود امنیت در افغانستان و اشتغال و کسب درآمد در ایران.
مهاجرت افغانستانی ها در چند دهه اخیر به کشور به دو دلیل اصلی رخ داده است: نبود امنیت در افغانستان و اشتغال و کسب درآمد در ایرانوی می گوید: شرایط بازار کار ایران هم در چند دهه اخیر همواره به شکلی بوده که به نیروی کار مهاجران نیاز داشته است.
در دوران جنگ، تعداد زیادی از مردان ایرانی در جبهه های جنگ ایران و عراق حضور داشتند. در دوره بعد از جنگ برای بازسازی ها احتیاج به نیروی کار بود و در دهه های بعد هم با افزایش فارغ التحصیلان دانشگاهی در ایران همواره در رده مشاغل سطح پایین کمبود نیرو وجود داشته است.
بنابراین نگاه مسلط ایرانی ها به مهاجران افغانستانی به صورت عموم کلیشه کارگر ساده است. همینطور به سبب سیاست های مهاجرتی، همواره از پذیرش رسمی مهاجران در دهه های اخیر سر باز زده اند.
سالیان دراز است که نیروهای کار مهاجر افغانستانی به صورت غیر مجاز وارد ایران می شوند و به صورت غیر مجاز هم مشغول به کار می شوند. برای کارفرمایان ایرانی هم غیر مجاز بودن این کارگران سبب شده تا هزینه بکارگیری آنان با نیروی مهاجر قانونی تفاوت داشته باشد.
حقیقت طلب ادامه می دهد: وقتی افراد به صورت غیر مجاز وارد یک کشور می شوند، مناسک ورود را نمی گذرانند و طبعا نوعی قانون گریزی در آنان نهادینه می شود که این قانون گریزی ها بر تصور منفی جامعه ایران از مهاجران افغانستانی اثر گذاشته است.
از طرفی دیگر از آغاز دهه ۷۰ مبحث حضور مهاجران افغانستانی در ایران بسیار امنیتی شد و تمایل به کاهش ورود ان ها به کشور افزایش پیدا کرد. ایجاد محرومیت های ساختاری از خدمات شهروندی سبب شد که نگاهی منفی در میان مهاجران نسبت به ایران شکل بگیرد که در بعضی موارد به بغض و کینه هم تبدیل شد.
از سویی دیگر مطبوعات و رسانه ها هم به تولید محتواهای منفی پیرامون آثار منفی حضور مهاجران افغانستانی در ایران پرداختند. بیشتر از ۳۰ سال اخبار در ارتباط با مهاجران افغانستانی در ایران اخباری عموما منفی بود.
طبق مطالعات دانشگاهی در سالهای ۱۳۶۰ تا ۱۳۹۰ بیشتر از ۷۰ درصد اخبار در ارتباط با مهاجران افغانستانی در ارتباط با جرم و جنایت و در صفحه حوادث بوده و فقط ۵ درصد اخبار شامل نزدیکی های فرهنگی بوده است.
می توان گفت «افغان هراسی» حاصل یک کار چند دهه ای رسانه ها و مطبوعات ایران است. فقط در مدت ۶ سال گذشته نگاه مطبوعات و رسانه ها و برخی از سیاست گذاران نسبت به مهاجران افغانستانی به حقیقت نزدیک شده است.
گسل های عمیق قومیتی و هزینه های سنگین آن
حقیقت طلب در رابطه با دیگری هراسی می گوید: دراین زمینه میتوان به کتاب «قبله عالم- ژئوپلتیک ایران» گراهام فولر رجوع کرد. در این کتاب نویسنده به برخی خصوصیت های فرهنگی ایرانی ها اشاره می کند که از قضا بسیاری از جامعه شناسان ایرانی هم آنرا تصدیق می کنند و در بابش کتاب نوشته اند.
یکی از این خصوصیت ها اینست که ایرانی ها از یک سو به سبب تاریخ و فرهنگ بسیار غنی و ریشه دار خویش را سرآمد ملت های دنیا می دانند و از طرفی دیگر به سبب شکست های تاریخی و سلطه ی بیگانگان احساس شکست عمیق دارند و این شکست ها هم به سبب تاریخ طولانی ایران از طرف ملل مختلفی بوده: یونانی ها، اعراب، انواع ترک ها، افغان ها، روس ها و کشورهای غربی. در پس زمینه ی ذهنی ایرانی ها شکست های تاریخی حضوری پررنگ دارند.
برخی از این شکست ها به سبب محتوای آموزشی مدارس در ایران پررنگ تر هستند. بعنوان مثال سقوط حکومت صفویه بر اثر شورش محمود افغان در متون تاریخی و درسی عرضه می شود که سبب شده ذهنیت بیگانه هراسی در ایران تقویت شود و این گرایش دیگری هراسی فقط شامل افغان ها نیست و اعراب و ترک ها و یونانی ها و... را هم به علل مسائل تارخی شامل می شود.
مهاجران نسل دوم و سوم افغانستانی در ایران یکی از قومیت های جدید هستند که نمی توان آنها را به مانند مهاجران تازه وارد، نگریستوی می گوید: نکته قابل توجه در مورد افغان ستیزی پیچیده تر بودن آن به سبب حضور چند دهه ای مهاجران افغانستانی است. مسئله مهم در مورد مهاجران افغانستانی اینست که ما فقط با مهاجران نورسیده مواجه نیستیم. ما در داخل ایران افغانستانی هایی داریم که نه تنها خودشان بلکه پدر و مادر و گاه پدربزرگ و مادربزرگ شان هم در ایران به دنیا آمده اند و در ایران بزرگ شده اند و در محیط فرهنگی ایران رشد کرده اند و به غیر از ایران هم سرزمین دیگری را ندیده اند.
به جرات میتوان اظهار داشت که مهاجران نسل دوم و سوم افغانستانی حاضر در ایران یکی از قومیت های جدید هستند که آنها را نمی توان افغانستانی صرف نامید و به مانند مهاجران تازه وارد، بیگانه نامید. باید دقت کرد پررنگ شدن گرایش های افغان هراسی در بین ایرانی ها در واقع باعث جدایی و دیگری انگاری این گروه ساکن در کشور ایران و ایجاد گسل های عمیق نشود.
سیاست بازگشت و تداوم مشکلات مهاجران افغانستانی
حقیقت طلب در مورد سیاست های مهاجرتی می گوید: سیاست بازگشت، یکی از پررنگ ترین سیاست های مهاجرتی ایران در دهه های اخیر در برابر مهاجران افغانستانی بوده است. این سیاست هنوز آن چنان که باید و شاید مورد بررسی کارشناسی قرار نگرفته است. اما با رفتن به صحبت های تصمیم گیران در سالیان مختلف متوجه می شویم که نگاه تصمیم گیران به حضور مهاجران افغانستانی همواره نگاهی موقتی بوده است.
از همان نخستین موج های حضور مهاجران افغانستانی این طور عنوان می شد که این مهاجران، میهمان ما هستند و وقتی که شرایط افغانستان بهبود یابد آنها به خانه ی خود باز می گردند. اما شرایط افغانستان هیچ وقت آن قدر خوب نشد که مهاجران به کشور خود برگردند.
وی ادامه می دهد: بنظر می رسد مجموعه ی قوانینی که در ۳۰ سال گذشته وضع شده اند هم کاملا هم سو با سیاست بازگشت هستند و اصلاح قوانین در ایران فرآیندی بسیار دشوار و زمان بر است.
ترویج ایران هراسی و افغان هراسی مذموم است
حقیقت طلب در رابطه با تبعات ترویج افغان هراسی می گوید: ترویج دیدگاه های افغان هراسی از دو جنبه برای ایران تبعاتی منفی به همراه دارد: یکی واکنش این دیدگاه در کشور افغانستان و دیگری بیگانه سازی مهاجران نسل دوم و سوم حاضر در ایران.
ایران هراسی و افغان هراسی، شکل گیری رفتارهای تعصب آمیز و نگاه های منفی و بسته شدن در گفتگو میان اتباع دو کشور همسایه، هم دین و هم زبان و ایجاد بغض و دشمنی یک بازی کاملا باخت-باخت و یک تهدید جدی و کاملا مذموم است که بنظر می رسد بیگانگان و دشمنان خارجی و افراد ناآگاه در داخل به آن دامن می زنندوی می افزاید: در ایران افغان هراسی ایجاد می شود و به بهانه های مختلف در کشور افغانستان هم پدیده ی ایران هراسی را رواج می دهند. اتفاقا چون ایران هراسی پروژه ی خیلی از رسانه های غربی در سالیان اخیر بوده، موج سواری در مورد آن در افغانستان و هر کشور دیگری ساده تر صورت می گیرد. نمونه آن حمله به کنسولگری ایران در شهر هرات بوده است.
ایران هراسی و افغان هراسی، شکل گیری رفتارهای تعصب آمیز و نگاه های منفی و بسته شدن در گفتگو میان اتباع دو کشور همسایه، هم دین و هم زبان و ایجاد بغض و دشمنی یک بازی کاملا باخت-باخت و یک تهدید جدی و کاملا مذموم است که بنظر می رسد بیگانگان و دشمنان خارجی و افراد ناآگاه در داخل به آن دامن می زنند.
حقیقت طلب اضافه کرد: از طرفی دیگر ما جمعیت میلیونی نسل دوم و سوم و حتی چهارم مهاجران افغانستانی حاضر در ایران را داریم. گرچه این مهاجران روی کاغذ و از نظر مدارک اقامتی افغانستانی به شمار می روند، اما از نظر فرهنگی به ایران بسیار نزدیک ترند و بیشتر آنان کشور دیگری به جز ایران را هم تجربه نکرده اند. به هر حال چه به صورت رسمی بپذیریم و چه نپذیریم این جمعیت میلیونی ساکن ایران بوده و خواهد بود. رواج نگاه های افغان هراسانه سبب بیگانه انگاری این جمعیت در داخل می شود و این بیگانه انگاری به شکلی دامن زدن به شکاف های قومیتی است که بزرگ ترین تهدید برای کشور است.
راهکار چیست؟
حقیقت طلب راهکارهایی را دراین زمینه به شرح زیر عرضه می دهد:
۱- مهاجرت مانند همه مسائل سیاستی دیگر هم فرصت است و هم تهدید. در صورتیکه دراین زمینه به درستی سیاستگذاری شود و جوانب امر سنجیده شود فرصت های بی بدیلی با خود به همراه دارد که در مورد مهاجران افغانستانی چشمه هایی از آنرا در سالیان اخیر دیده ایم. اگر هم به درستی سیاستگذاری نشود تبدیل به تهدید و هزینه های گزاف خواهد شد که متاسفانه تجربه این مورد را هم داشته ایم.
نکته مهم در مورد سیاستگذاری در مورد مهاجران افغانستانی در ایران اینست که همه مهاجران افغانستانی را نباید یکسان مورد بررسی قرار داد و یک سیاست واحد را در برابر آنان اتخاذ نمود. توجه به انگیزه های مهاجرت اهمیت اساسی دارد ۲- نکته مهم در مورد سیاستگذاری در مورد مهاجران افغانستانی در ایران اینست که همه مهاجران افغانستانی را نباید یکسان مورد بررسی قرار داد و یک سیاست واحد را در برابر آنان اتخاذ نمود. توجه به انگیزه های مهاجرت اهمیت اساسی دارد.
۳ - مهاجران افغانستانی گروههای مختلفی را شامل می شوند. از یک طرف ما نسل دومی ها و سومی های مهاجر حاضر در ایران را داریم. برای این گروه از مهاجران باید برنامه های ادغام در سرزمین ایران و ایجاد پلکان امید و اعطای حقوق شهروندی با جدیت طراحی و اجرا شود.
برای جذب مهاجران نخبه و فرهنگیان همدل با ایران باید برنامه های ویژه ای را داشته باشیم. مهاجران کاری قسمت بزرگی از مهاجران ورودی از افغانستان را می سازند.
تلاش برای رسمی سازی این مهاجران و ایجاد مناسک ورود قانونی و مبارزه با شبکه ی قاچاق مهاجران و بالابردن هزینه ی ورود غیرقانونی به ایران باید در دستور کار قرار بگیرد. برای این گروه از مهاجران نیاز نیست که برنامه جذب ویژه ای وجود داشته باشد. کانالیزه کردن مهاجرت های آنان خیلی از صدمه ها را می کاهد.
۴- در ماه های اخیر با تسلط طالبان در افغانستان حجم مهاجرت ها به ایران بالا رفته است. برخلاف تصوری که وجود دارد موج جدید مهاجرتی به سبب ناامنی در افغانستان نیست. با نگاهی به آمارهای اعلامی از جانب سازمان جهانی مهاجرت می بینیم که در سه ماه اول سال ۲۰۲۲ از هر ۱۰ مهاجر افغانستانی که به ایران آمده ۹ نفر مرد و ۱ نفر زن بوده اند. مردانه بودن مهاجرت ها به ایران گویای اینست که انگیزه بیشتر مهاجران اقتصادیست.
در حال حاضر حدود ۸۳ درصد از افراد بالای ۱۸ سال در افغانستان بیکار هستند. شرایط اقتصادی وخیم افغانستان بعد از تسلط طالبان است که مهاجرت ها به ایران را افزایش داده است.
ایران می تواند با سرمایه گذاری در شهرهای مرزی و فرستادن نیروی کار خبره ایرانی جهت راه اندازی مراکز تولید در افغانستان هم داد و ستد مالی خود با این کشور را افزایش دهد، هم امنیت مرزی را زیاد کند و هم میزان مهاجرت های غیرقانونی را کم کند. خیلی از این پیشنهادها سال هاست که عرضه شده اند. اما هر چه قدر اجرای آنها به تعویق افتد، هزینه های مهاجرت گسترده افغانستانی ها برای کشور زیادتر خواهد شد.
منبع: bartariha.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد از هر ۱۰ مهاجر افغانستانی وارد شده به ایران، ۹ نفر مرد هستند